​ حسین جاوید - میلت و حوریت وورغونو

 ​

حسین جاوید - میلت و حوریت وورغونو

لطفیه عسگرزاده

فیلولوژی علملری دوکتورو، نظامی گنجوی آدینا ادبیات اینستیتوتونون باش علمی ایشچیسی

تورکچولوک و تورانچیلیق مفکوره‌لی اثرلری سایه‌سینده یارادیجیلیغی درین سیاسی ماهیت کسب ائدن داهی حسین جاویدین یارادیجیلیغیندا اینسان حوقوق‌لاری و اونلارین پوزولماسی، بوتؤولوکده سوسیال عدالت‌سیزلیک جیدی پروبلم کیمی تقدیم اولونور. کاراکترجه حوریت و میلت وورغونو اولان موتفکیر صنعتکار یاشادیغی دؤورده سیاسی حرکاتدا، هئچ بیر حیزب و قورومدا اولماسا دا، اؤز مؤوقعیینی، موناسیبتینی بیلدیرمگی ده اونوتموردو. وحشی ارمنی داشناک‌لاری‌نین باکیدا و دیگر بؤلگه‌لرده تؤرتدیگی قانلی فاجیعه‌لرده سویداش‌لاری کیمی، اؤزو ده ضرر گؤرن، منفور نیت صاحیب‌لرینی لعنتله‌ین شاعیرین "‌رنگارنگ یارادیجیلیغیندا اینسان و اونون طالعیی چاغداش موحیطیمیزین ایستک‌لری سوراغیندا رومانتیک اوصولدا اورتایا قویولور" . بوتون بونلار جاوید افندینی محمد امین رسول‌زاده، علی بیگ حسین‌زاده و باشقا ایستیقلال موجاهیدلری ایله بیرلشدیریردی. 

عراقدا گونئی آذربایجان ادبیاتی

عراقدا گونئی آذربایجان ادبیاتی

سکینه قایبالی‌ئوا

اؤزت

۲۰. یوز ایلین ۵۰.لی ایللریندن باشلایاراق میلّی و کولتورل باشاری‌لار قازانمیش عراق تورکمان‌لاری یالنیز تورکمان ادبیاتی چرچیوه‌سینده دئییل، عئینی زاماندا عوموم‌تورک، عوموم‌آذربایجان ادبیاتی‌نین تبلیغی و تدقیقی ساحه‌سینده بؤیوک ایشلر گؤرموشلر. عراق تورکمان شاعیرلری اؤز یارادیجیلیق‌لاریندا آذربایجان ادبیاتیندان، اؤزل‌لیکله نظامی، فضولی، نسیمی کیمی داهی سؤز اوستادلاری ایله یاناشی، شهریار کیمی وطنپرور، بشری دویغولارین ترنومچوسو اولان شاعیرلرین یارادیجیلیغیندان دا بهره‌لنمیشدیلر. اونلار اؤز یارادیجیلیق‌لاریندا و عئینی زاماندا عراق تورکمان‌لاری‌نین آیدینلانماسیندا مؤهوم رول اوینایان مطبوعاتدا بو ساحه‌نین ایشیقلاندیریلماسینا گئنیش یئر وئرمیشدیلر. ۱۹۵۰.لی ایللردن بو یانا بیلیمسل، ادبی موحیطین ایشیقلاندیریلماسیندا، خالقین آیدینلانماسیندا بؤیوک اؤنم داشییان مطبوعات عراق تورکمان‌لاری اوچون قلم مئیدانی اولماقلا یاناشی، عئینی زاماندا بیر موباریزه میدانینا چئوریلمیشدیر. اونلار یالنیز اؤز دردلرینی دئییل، عئینی زاماندا قانی قانیندان، دیلی دیلیندن اولان دوغما سویداش‌لاری‌نین دا حالینا یانمیش، سورون‌لارینی اؤز مطبوعات اورقان‌لاریندا دایم گؤز اؤنونده ساخلامیشدیلار.

آچار سؤزلر: عراق-تورکمان، ادبیات، ایران تورکلری، گونئی آذربایجان شعری، مطبوعات.

تورکچولوک و رومانتیزمین وحدتی

تورکچولوک و رومانتیزمین وحدتی

گولشن علی‌یئوا کنگرلی

فیلولوژی علملری دوکتورو، پروفسور

بؤیوک شخصیت‌لر فیزیکی حیات‌لارینی باشا ووردوقدان سونرا ابدیت عؤمرو یاشاییرلار. هر یئنی دوغولان نسیل کلاسیکین یارادیجیلیغیندا اؤز فیکری-معنوی سوال‌لارینا جاواب تاپیر، کلاسیک‌لر هر نسیلله یئنیدن دوغولا بیلیرلر.

آذربایجان ادبیاتیندا بئله صنعتکارلاردان بیری عقیده‌سینه گؤره توتالیتار سووئت رژیمی طرفیندن تصفیه‌یه معروض قالمیش رومانتیک شاعیر و فیلوسوف حسین جاویددیر. او قدیربیلن میلتی طرفیندن دایم خاطیرلانیر، درین مضمونلو، بدیعی-فلسفی صیقلتلی اثرلری دؤنه-دؤنه چاپ اولونور، یئنی-یئنی نسیل‌لر طرفیندن ماراق و هوسله اوخونور. حسین جاویدین بیر شخصیت و صنعتکار کیمی بؤیوکلوگو آذربایجان جومهوریتی پرزیدنتی جناب ایلهام علی‌یئفین کلاسیک ایرثه احتیرامی و بؤیوک قدرشوناسلیقلا ایمضالادیغی ۲۴ اوکتوبر ۲۰۱۷-جی ایل تاریخلی سرانجامدا حسین جاویدین ادبی-تاریخی مؤوقعیی اوبیئکتیو نظری عکسینی تاپمیشدیر. 

محمدامین رسول‌زاده‌نین نظامی‌سی

محمدامین رسول‌زاده‌نین نظامی‌سی

پروفسور نصیب نصیبلی

احمد کسروی‌دن شیخ الاسلامی‌یه قدر بوتون پان ایرانیست‌لرین و فارس عیرقچی‌لاری‌نین بؤیوک ایستکله تکرار ائتدیکلری تِزه گؤره، آذربایجانین اسکی خالقی آذری‌لردن عیبارت ایمیش. اونلار دا شعرلر سؤیله‌میش، فارس ادبیاتی‌نین زنگینلشمه‌سی اوچون چالیشمیشلار. بو فیکرین یانلیشلیغینی گؤسترن اثرلر آراسیندا محمد امین رسول‌زاده‌‌نین آذربایجان شاعیری نظامی‌ آدلی آکادمیک آراشدیرماسی اؤزل بیر یئره صاحیب‌دیر. بو اینجله‌مه محمد امین بیگین اوروپا‌دا یاشاماق مجبوریتینده قالدیغی 30‌.لو ایللرینده یازیلمیش، بؤیوک‌ شاعیر نظامی‌‌نین 1941 ایلینده‌کی 800.جو دوغوم ایلی آنیسینا اتحاف ائدیلمیشدیر. او دؤنم‌لرده، ایراندا و ایران ائشیگینده نظامی‌ اوچون آنما تؤرن‌لری گئچیلیرمکده ایدی. نظامی‌، عنعنه‌وی اولاراق ایران یا دا فارس شاعیری اولاراق تقدیم ائدیلیردی. بو قونودا شوروی ایستیثنا ایدی. رسول‌زاده‌یه گؤره، نظامی‌ ابدی اثرلرینی فارسجا یازماسینا باخمایاراق، اونو ایران/فارس شاعیری سایماق دوغرو دئییلدیر. نظامی‌، تورک اوغلو تورکدور. نظامی‌‌نین اتنیک کیملیگینه آیدینلیق گتیرن یازار، میلّی تاریخیمیزین بعضی اؤنملی قونولارینی بیلیمسل، اوبژکتیو شکیلده اینجه‌له‌یرک میلّی تاریخ آلغیسی‌نین اولوشماسیندا بؤیوک پایی اولموشدور. 

حیاتین بئش هدیه‌سی - مارک تواین

حیاتین بئش هدیه‌سی

 مارک تواین    

  بیرینجی فصیل 

     عؤمرون ایلک چاغلاریندا خئییرخواه بیر پری اؤز بوخچاسییلا آدامین یانیندا پئیدا اولدو و دئدی: 

  - بو بوخچادا منیم هدیه‌لریم وار، گؤتور اونلاردان بیرینی،  قالان‌لارینا دَیمه! و سئچیمینی ده دوزگون ائت، عاغیللی و مودریک اول! چونکی بو هدیه‌لردن یالنیز بیری حقیقتاً چوخ دَیرلی و قیمتلی‌دیر.  

  بوخچادا بئش هدیه واردی: شؤهرت، سئوگی، وار-دؤولت، حظ، اؤلوم. 

  جاوان آدام گؤتور-قوی ائتمه‌دن دئدی: 

  - چوخ فیکیرلشمگه احتیاج یوخدو، البته، حظ! 

  او درحال حظی سئچدی و بو گئن دونیادا گنجلیگین خوشلادیغی اَیلنجه‌لری آختارماغا باشلادی. لاکین بوتون حظ و اَیلنجه‌لر بیر-بیری نین آردینجا اؤتری، بوش و معناسیز اولدو، بو فانی‌لیک اونو چوخ مأیوس ائتدی. اَیلنجه‌لردن هر بیری سوووشوب گئدرکن اونا ریشخندله  گولدو. نهایت، آدام دئدی: 

  بو ایللری یئله وئردیم، بوشونا اوچوب گئتدی ایلک جاوانلیق چاغلاریم. اگر یئنیدن سئچیم ائتمک ایمکانیم اولسایدی، داها عاغیللی سئچیم ائدردیم.  

چگیرتکه ، بهروز دهقانی - چئویرن: عباس ائلچین

چگیرتکه

بهروز دهقانی

چئویرن: عباس ائلچین

او ایل محصولوموز یاخشی ایدی. قاباقجا سو یوخ ایدی، محصولوموزون یاریسی قوروموشدو.  سونرا یاغیش یاغدی، حاییف کسیلینجه سئل گلیب قاباغینا کئچنی یویوب آپاردی. هر زامان باش وئرن بو بایاغی حادیثه‌لرین اوستوندن کئچسک او ایل بیزی قورخوداجاق  هئچ بیر شئی اولمادی. هامیمیز دیوار دیبنده اوتوروب بوغدالارین سارالماسینی، جانینا دوشوب بیچمه‌سینی گؤزله‌ییردیک.

اوزون مودّت ساری‌سو خسته‌لیگیندن فلج اولوب ائشیگه چیخا بیلمه‌ین، تندیرین قیراغیندا خان‌ننه‌مین یانیندا اوتوروب قیشیمیزا یون جوراب توخویان خان باباما، «بو ایل سونبول‌لرین هره‌سینده اون ‌بئش دن وار» دئدیگیمیزده سؤزلریمیزه اینانماییب دئییردی:

- بو یان-یؤره‌ده کیمسه اون دنه‌‌‌دن چوخ گؤرمه‌ییب.             

دیلنچی، غلامحسین ساعدی، چئویرن: عباس ائلچین

​​

دیلنچی

غلامحسین ساعدی

چئویرن: عباس ائلچین

بیرآی اولمامیش اوچ کره قوما گئدیب قاییتدیم. سون کز سانکی ایشلرین کورلاناجاغی اورگیمه داممیشدی آنجاق یئنه گئجه یاریسی سینیق بیر ماشینلا یولا دوشوب دان‌یئری سؤکولمه‌میش  سیّد اسداللهین قاپیسیندا ایدیم.

قاپینی دؤیدوکده عزیزخانیم گلدی، منی گؤرونجه چاشیب قاش-قاباق ساللادی. قاپی آغزیندان چکیلنده چاش-باش باخیب دئدی:

-‌ «بؤیوک‌خانیم به‌یم گئتمه‌میشدین!؟»

اوزومه گتیرمه‌دیم، سالام-علئیک ائده‌رک ایچری گیریب دالاندان گئچدیم، یئنیجه یوخودان اویانان اوشاق‌لار، حیطده، حوووض باشیندا ال-اوزلرینی یوماقدا ایدیلر، آیاغا قالخیب منه باخدیلار. دیوارین قیراغیندا اوتوروب بوخچامی یانیما قویاراق اوراداجا قالدیم.

عزیزخانیم یئنه سوروشدو:

-«بؤیوک خانیم دوغرودان گئتمه‌میشدین به‌یم؟!»

ـ‌ «نییه ننه‌جان، گئتمیشدیم آنجاق گئنه قاییتدیم.»-دئدیم.

عزیزخانیم دئدی:

- «گئدیب گله‌جک ایدینسه، آخی نییه گئتدین ؟ بورادا قالاردین بیزیم ده فیکریمیز دینج اولاردی.»

گولوب دئدیم:

- «ایندی گلمیشم فیکریز دینج اولا، آنجاق ننه‌جان بوکز بوشونا گلمه‌میشم، بیر واجیب ایش اوچون گلمیشم.» 

ساندویچ؛ غلامحسین ساعدی

ساندویچ

غلامحسین ساعدی

چئویرن: عباس ائلچین

قاپی یاریمچیق آچیلدی. موشتری‌لر دؤندوکده ایری‌اوزلو اوجا‌بوی ، ائنلی‌کورک بیر کیشی گؤردولر؛ توتقون بیر گؤزلوک گؤزونه تاخمیش،  چال ساچلارینی اؤزنله دارامیشدی. قاپی آراسیندا دورارکن ساندویچ‌چی ایله تزگاهینی گؤزدن گئچیریردی.

سانکی تلفون آچماغا ویا بیر یئرین سالیغینی سورماغا گلمیش ایدی. دؤنوب گؤزآلتی یئیین-یئیین ساندویچ‌ یئین‌لره باخدی. ایکی کؤنوللو ایدی، نه قاییتماق ایسته‌ییردی نه ده ایچری‌یه گئچمک. سونوندا قاپینی ایته‌له‌ییب ایچری گیردی. اگنینده اولدوقجا یاراشیقلی سورمه‌یی پالتاری، آیاغیندا ایسه اینجه باشماق‌لاری وار ایدی. آغ بیر مندیلی بارماق‌لارینا ساریب بورمالاییردی. دوکانین کیفیرلیگیندن اورگی بولانمیش کیمی ایدی. 

درس کلاسی - غلامحسین ساعدی

درس کلاسی

غلامحسین ساعدی

چئویرن: عباس ائلچین

بیزی سینیق-سالخاق بیر کامیونون ایچینه تپمیشدیلر؛ چالا-چوخوردان گئچنده چرچیوه‌سی آچیلیب بیر هوْوردان  ییغیلیردی، بیزسه اوست-اوسته بوشالیر، ییخیلماماق اوچون بیربیریمیزدن یاپیشیردیق. سانکی انگی آردیجیل آچیلیب یومولان آنجاق چئینه‌ییب اودماغا حؤوصله‌سی اولمایان بیر جاناوارین آغزیندا ایدیک. گونش بوتون گؤیو توتموشدو؛ چئوره‌سینه فیرلانیردی؛ سولوق آلیب وئریردی؛ وئردیکجه ده اود یاغدیردی  تپه‌میزه. هامی‌میز لؤهله‌ییردیک. آچیلی آغیزلارلا بیربیریمیزه باخیردیق. کیمسه، کیمسه‌نی تانیمیردی. یاشید دئییلدیک.اؤنومده اون دؤرد یاشلی بیر اوغلان اوتورموشدو. یانیمدا یورغونلوقدان تاخما دیشلرینی چیخاردیب اوْووجوندا ساخلایان بیر قوجا کیشی وار ایدی،  قیرخ یاشلی بیر کیشی ایسه باشینی قوللاری ایله  سیم-‌سیخی دوگونله‌دیگی دیزلرینه قویموشدو. هامی دوگونلنمیشدی. هامی یارالی-خورالی ایدی. آلتمیشدان چوخ کیشی ایدیک. هامی جیر-جیندیر، توز-تورپاق ایچینده ایدی، تکجه بیر نئچه‌میزین آیاغیندا باشماق وار ایدی. هامیمیز سوسغون ایدیک؛ آج ایدیک؛ سوسوز ایدیک. کامیون یولون دؤنگه‌لریندن گئچنده چوخلو توز-تورپاق قوپاریر، هر کس‌ ده اؤسکوروب آغزیندان بیر پارچا پالیق ائشیگه آتیردی. 

غلامحسین ساعدی-منی وورسالار...

منی وورسالار...

غلامحسین ساعدی

چئویرن: عباس ائلچین

بیر آی بویونجا نئجه چاشقین و اوزگون اولدوغوموزا کیمسه اینانماجاق.  بیربیریمیزی تانیدیغیمیز "ایکینجی" بؤلمه‌ده‌کی اوشاق‌لارین چوخو‌ ،  حیزب  شؤعبه‌لری‌نین بیرینده دابان دؤگوب جان چکیردیک. همیشه بئله سانیردیق حساب-کیتاب اوزوندن بیزی دنله‌ییب  بو ایت‌دامیندا یان-یانا باسیبلار. آنجاق بیزیم داوارنیشیمیز گؤزتچی‌ و دوستاقچی‌لارا قارشی سانکی اؤنجه‌دن بیربیریمیزی هئچ تانیمیریق، تکجه بیر دامدا اولدوغوموزدان بیر سوفره باشیندا اگلشیب بیربیریمیزله دردلشیریک کیمی ایدی. بیر گؤزتچی تاپیلاندا سوسماق یئرینه بیری باشلاییردی یاشاییشینا گؤره چرنله‌مگه، دیگری ایسه باشقاسی‌نین آد-‌سانیندان ایش-پئشه‌سیندن سوروشماغا.گؤزتچی‌نین دوداغیندا لاغلی گولوش گؤرمه‌یینجه آرخایین اولوردوق طرف بیزیم تشکیلاتی ایلیشگیمیزین اییینی آلماییب.