ائلچین کتاب
تورک دیلی و ادبیاتی
ائلچین کتاب
تورک دیلی و ادبیاتیچگیرتکه ، بهروز دهقانی - چئویرن: عباس ائلچین
چگیرتکه
بهروز دهقانی
چئویرن: عباس ائلچین
او ایل محصولوموز یاخشی ایدی. قاباقجا سو یوخ ایدی، محصولوموزون یاریسی قوروموشدو. سونرا یاغیش یاغدی، حاییف کسیلینجه سئل گلیب قاباغینا کئچنی یویوب آپاردی. هر زامان باش وئرن بو بایاغی حادیثه‌لرین اوستوندن کئچسک او ایل بیزی قورخوداجاق هئچ بیر شئی اولمادی. هامیمیز دیوار دیبنده اوتوروب بوغدالارین سارالماسینی، جانینا دوشوب بیچمه‌سینی گؤزله‌ییردیک.
اوزون مودّت ساری‌سو خسته‌لیگیندن فلج اولوب ائشیگه چیخا بیلمه‌ین، تندیرین قیراغیندا خان‌ننه‌مین یانیندا اوتوروب قیشیمیزا یون جوراب توخویان خان باباما، «بو ایل سونبول‌لرین هره‌سینده اون بئش دن وار» دئدیگیمیزده سؤزلریمیزه اینانماییب دئییردی:
- بو یان-یؤره‌ده کیمسه اون دنه‌‌‌دن چوخ گؤرمه‌ییب.
بیچیندن سونرا ایسته‌ییردیک اونو خرمن اوستونه آپاریب اؤز گؤزلری ایله گؤروب هئی دئمه‌سین:
- اصلینده، حضرت هامی‌میزی قارغی‌ییب. حضرت بیر گون یولو بیزیم داغ-داشا دوشوب کندیمیزی دره‌نین دبینده گؤرور. سوسوز اولدوغو اوچون گلیر کنده. هر ائوه باش چکدیکده گؤرور، آرواد-اوشاقلارین دور-دوادغی سوزلولوقدان چاتلاییب. کیمسه ده قالخیب بیله‌سینه بیر قورتوم سو وئرمیر. قوربانی اولدوغوم حضرت ده قیلینجی‌نین اوجو ایله وورور بو داغا. سرین بیر سو چیخیر. ایچیب دویونجا یولونو توتوب گئدیر. بولاقدا او آن قورویور. داغین باشینا چیخساز ایزینی گؤره بیلرسیز، یئکه بیر چاناق کیمی‌دیر..
کیچیک قارداشیم دئییردی:
- خان‌بابا! بیلدیر او یئکه‌پل کیشی‌نین بورایا گلدیگینی خاطیرلاییرسان؟ او دئییردی؛ او چاناق وولقان آغزی ویا بونا بنزر بیر شئی‌‌دیر.
سؤز تاپا بیلمه‌ین خان‌بابام جورابی یئره آتیب چلیگینی گؤتوره‌رک قاباغینا کئچنی دؤیوردو. قاچماق گرک ایدی.
سئوینجدن گئجه یوخوموز گلمیردی. گئجه یاریسینا قدر ائویمیزده دئییب-گولمه ایدی. باجیم قیرمیزی شلته‌سینی او قدر خوشلامیشدی، اونو یئره بوراخمیردی، هارایا گئدیردی اؤزو ایله آپاریردی. سونوندا دوشدو تندیره. آللاهدان ایدی تندیر چوخ ایستی دئییلدی. آنام تئز چیخاردیب بامباچایلا تپه‌سیندن ووراراق چیمیخیردی:
- ذلیل اولموش به‌یم کورسان؟!
باجیم باشلادی آغلاماغا. هامی‌میزین حؤوصله‌سی قاچمیشدی. یورغانین آلتیندا گیریب یوخلادیق. سحریسی گون اوراقجالاری گؤتوروب گئتدیک بیچینه. بالاجا قارداشیم بیردن قیشقیردی:
- نه گؤزل حئیوانلاردیر!
اوووجوندا، ایشیلدایان ایری گؤزلری ایله آدامین اوزونه دیک باخان یاشیل یئکه بیر چگیرتکه وار ایدی.
آتام دئدی:
- چگیرتکه!
من دئدیم:
- بیلمیرم، دئییرسن نئیله‌یک؟
آتام دئدی:
- گئدک کدخودانین یانینا.
***
کدخودا دئدی:
- بورالاردا چگیرتکه‌نین نه ایشی وار؟!
- من نه بیلیم! گل اؤزلریندن سوروش!-دئیه آتام جاواب وئردی.
کدخودا دئدی:
- اولمایا باشینا هاوا گلیب؟
آتام دئدی:
- گؤزون وار! گل گئدک گؤستریم.
آتام ایری بیر چگیرتکه‌نی کدخودانین قاباغینا توتدو. کدخودا چگیرتکه‌نی ایکی بارماغی‌نین آراسیندا توتوب آیاق‌لارینی سایدی. سونرا یئردن بیر چؤپ گؤتوروب چگیرتکه‌نین آغزینا قویدو.
دریندن بیر آخ چکه‌رک:
- هه! ائله بیل اؤزدور- دئدی.
آتام سورشدو:
- ایندی دئییرسن نئیله‌یک؟
- گرک تئز شهره گئده‌سن- دئدی کدخودا.
آتام دئدی:
- آخی من بیر یئری تانیمیرام. یول-یؤندمینی سن مندن یاخشی بیلیرسن اؤزون گئتسن داها یاخشی اولار.
کدخودا دئدی:
- من ائله‌یه بیلمه‌رم، نم-نه‌قدر ایش باشیما تؤکولوب، اؤزون بیلیرسن، بیر سورو دؤولت آدامی گلیب سرباز توتماغا، ایندی منیم ائویمده‌دیرلر. اربابین اینگی ده بو گئجه دوغاجاق گرک گئدیم اوندان موغایات اولوم.
- آخی من بیر یئری تانیمیرام- دئدی آتام.
کدخودا دئدی:
- چتین بیر ایش دئییل، هرکیمدن فلاحت ایداره‌سینی سوروشسان سنه گؤسترر. گئدرسن اورایا، دئییرسن تئز هاراییمیزا چاتین.
آتام داها دانیشمادی. ائوه گلدیک. قارا ائششگیمیزین ایشی یئنیجه بیتیب اؤز-اؤزونه گووشه‌مکده ایدی. آتام جیلووندان یاپیشیب چکدی ائشیگه، پالانینی قویدو. آنام ناهار-شامیمیزی بوخچایا بوکوب خورجونا یئرلشدیردی. خورجونو ائششگین بئلینه قویوب یولا دوشدوک.
گون اورتا چاغی گدیگه یئتیشدیک. برک آجیقمیشدیق. آتام بوخچانی آچیب پنیر- چؤرگی چیخارتدی. یئدیکدن سونرا گئنه یولا دوشدوک. آخشام شهره یئتیشدیک. دوغرو گول مممدین کاروانساراسینا گئتدیک.
***
سحر ناشتاولیق یئمه‌میش فلاحت ایدار‌ه‌سی‌نین سوراغینا گئتدیک. آتام الینده چانتا اولان یئکه‌قارین بیر کیشیدن سوروشدو:
- فلاحت ایداره‌سی هارادادیر؟
کیشی دایانیب الینی قارنینا قویوب تؤوشویه-تؤوشویه دئدی:
- بورادان گئدین فردوسی خیابانینا، اورادان چؤنون حافظ خیابانینا، اورادان دا دوز گئدین «بوش اومودلار» خیابانینا.
آتام اویان-بویانا باخیب دئدی:
- اولسون! آللاه آتانا رحمت ائله‌سین.
الیمدن یاپیشیب یولا دوشدوک. بیریندن فردوسی خیابانی‌نین، بیریندن حافظ خیابانی‌نین، سونوندا ایسه بیریندن اوبیری خیابانین سالیغینی توتدو. فلاحت ایداره‌سی دئییلن مکان، ارباب سارایینا هئچ دخلی اولمایان، قارا گوزگو کیمی پیر-پیر پیریلدایان قوجامان بیر یئر ایدی. اویان-بویانینا گئچدیک. قاپیسی‌نین هارادا اولدوغونو بیلمیردیک. اوّلجه، یئکه توسباغا‌لار یان-یانا اوتورموش گئنیش بیر آلانا واردیق. ایستی‌دن بدن‌لری قوروموشدو. سرباز بؤرکو اولان کیشی - بونونکو ماوی ایدی- قاباغا گلیب دئدی:
- ائششک کیشی! ماشین‌لارین آراسیندا نمنه ائله‌ییرسن؟ گل ائشیگه! قالپاق اوغورلاماغا گلمیسن؟
آتام دئدی:
- فلاحت ایدارهسینه گئتمک ایسته‌ییریک.
کیشی دئدی:
- دیلنچی‌ییغان ماشین گلمه‌میشدن تئز اکیلین!
آتام دئدی:
- بیز جنت‌آباد‌لی‌ییق. کندیمیزه چگیرتکه گلیب، ایسته‌ییریک فلاحت ایدارهسینه خبر وئرک.
کیشی دئدی:
- بئله‌ایسه، بو قاپیدان قالخین یوخاری.
آتام دئدی:
- هایدی گئدک.
- جناب رئیس بیزیم کنده چگیرتکه گلیب.
کیشی فینجانینی میزین اوستونه قویوب باشینی قووزادی:
- منه نه؟!
- آخی دئییرلر...
- «دفع آفات»-ا گئت
ائشیگه چیخدیق.چوخلو آدام‌لار یئیین-یئییین گلیب گئدیردیلر. بعضی‌لری‌نین الینده کاغیذ وار ایدی، بعضی‌لری‌نین ده قارین‌لاری چوخ یئکه ایدی عئینی اربابمیزین قارنی کیمی.
آتام دئدی:
- دئدی هارایا گئدک؟
دئدیم:
- دف آبادا بنزر بیر شئی دئدی.
آتام اویان-بویانا باخیب اؤزونه اوخشار بیر کیشیدن سوروشدو:
- دف آباد هارادادیر؟
- بئشینجی قات. او پیلله‌لردن قالخین یوخاری-دئدی کیشی.
- دف آباد هارادادیر؟
کیشی دایانیب باشینی قاشییاراق بارماغی ایله بیر یئری گؤستردی.
آتام دئدی:
- بوراداجا اوتور. بیر یئره گئتمه ها ایتیرسن.
من دئدیم:
- یاشیل ایدیلر. بعضی‌لری ایسه بوز.
آتام گئنه گئتدی ایچری. آچیق قاپی‌نین آراسیندان باخدیم. آتام بیر یئرده دایانیب دئدی:
-اوغلوم دئییر؛ یاشیل ایدیلر. بعضی‌لری ایسه بوز.
ایچریدن بیری قیشقیردی:
- بئله اولماز. چگیرتکه‌نین جینسی تام بللی اولمالی‌دیر. بئله ایشلر باش چووالدان اولماز! چگیرتکه ایله موباریزه ظارافات دئییل. گرک اؤنجه بیلک؛ جینسیتی ندیر؟ رنگی ندیر؟ سنین بوندان باشین چیخماز بو ایداره تکجه قیرمیزی چگیرتکه‌لرله موباریزه آپاریر.
آتام دئدی:
- اولماز بو چگیرتکه‌لری قیرمیزی بویایاق؟
سس اوجالاندی:
- علمی باخیمدان بو ایش دوز دئییل. یاشیل و بوز چگیرتکه‌لرین ایدارهسینه گئت.
آتام:
- هامیسی لاپدا یاشیل دئییلدی- دئیه اوزونو منه چئویریب سوروشدو:
-جعفر سنکی یاخشی باخمیشدین؟
من دئدیم:
- بعضی‌لری ساری ایدی بعضی‌لری ایسه یاشیل. هررنگدن ایدیلر.
کچل باشی پیریلدایان کیشی دیشلرینی آغارتدی:
- دئمه‌دیم؟ گرک گئده‌سن الوان چگیرتکه‌لرله موباریزه ایدارهسینه.
اون-اون‌ایکی گون شهرده ایدیک. چوخ گؤزل واخت کئچیردیم. چوخلو یئرلره گئتدیک. شهر بیزیم کنددن چوخ بؤیوک ایدی. اوجا و گؤیچک اوتاق‌لار، خیابان‌لار، ماشین‌لار هامیسی گؤزل ایدی. بیر کز دایاناندا، یوزدن چوخ ماشینین تئز-تئز گلیب کئچدیگینی سایا بیلردین. آنجاق آتام آجیقلی ایدی. آخشام گول مممدین کاروانساراسینا قاییداندا جئجیمین اوزه‌رینه اوزاناراق اوزونو دیوارا چئویریب دوداق آلتی یامان-یوغوز دئییردی.
آللاه گول مممدین آتاسینا رحمت ائله‌سین، نه یاخشی آدم ایدی. بیر گئجه بیزیم یاینیمیزا گلیب اوزونو دیوار چئویریب سؤیوش دئیین آتامی گؤردو:
- قهرمان دایی نه خبرین‌دیر؟ به‌یم نولوب؟-دئیه سوروشدو.
آتام دئدی:
- کدخودا دئدی؛ بیله‌لرینه دئسه‌‌ن کندده چگیرتکه گلیب تئز دوروب گلرلر. دده‌لرینه لعنت! بیزی ایش-گوجدن سالدیلار. ایندی بیلمیرم چیخیم گئدیم یوخسا گئنه دؤزوب صاباح دوروم گئدیم فلاحت ایدارهسینه؟
گول مممد دئدی:
- بابا! بونو اوّلدن دئییردین دا!.. بونونکی بیر ایشی یوخدور. صاباح سحر دور بیرلیکده گئدک.
- نومونه آلماق نمنه‌دیر گول مممد؟ نئیله‌ملی‌ییک؟
- گئدیب هره‌سیندن بیرنئچه‌سینی توتوب گتیررسن بورایا. ایسته‌ییرلر آراشدیریب سونرا گله‌لر کندده.
من دئدیم:
- سنین گؤزون سو ایچیر!؟
گول مممد دئدی:
- آللاهی نه گؤرموسن؟
دان یئری سؤکولمه‌میش ائششگی طؤوله‌دن چیخاردیب یولا دوشدوک.
آتام دئدی:
- یاخشی اولدو بو کیشی دادییمیزا چاتدی یوخسا ایندی ده آوارا ایدیک. بوغدالیغا چاتینجا بیرنئچه‌سینی توتوب مندیلینه باغلاییب تئز قاییداریق. لازیم دئییل کنده گئدک. تئز قاییتساق یاخشی‌دیر.
گدیکدن گئچدیک. داغین اتگیندن کندیمیزین تارلالاری باشلاییردی. یولوموز اوزاق دئییلدی، یول داشلیق اولسادا قیسا ایدی.
اویان-بویانا باخدیم. بوغدادان ایز-توز یوخ ایدی.
آتام دئدی:
- هوی مشدی زامان نه قایییریرسیز؟
مشدی زامان بئلینی دیکلدیب تپه‌نین باشینا باخیب بیزی گؤرونجه باغیری:
- او هویییی...
سونرا یئنه غریبه ایشینه باشلادی.
تپه‌نین باشیندان باخدیغیمیزدا چگیرتکه کیمی آتیلیب دوشن کیشی‌لری گؤروردوک.
آتام قیشقیردی:
- او هویییی..
سونرا اَییلیب باشلادی آتیلیب دوشمگه..
