ائلچین کتاب
تورک دیلی و ادبیاتی
ائلچین کتاب
تورک دیلی و ادبیاتیآشیق مراد چوبان اوغلو (۲۰۰۵-۱۹۴۰)
ائتمه دی می ؟
نه یینه گووه نم یالان دونیانین
کرمی یاندیریب کول اتمه دی می ؟
اون بیر آی بولبولو ائتدیردی فریا د
گول ایچین بولبولو لال ائتمه دی می ؟
بولبول عاشیق ایدی قونچا گوللره
آرزوسون سؤیلردی اسن یئللره
مجنون لیلا ایچین دوشدو چؤللره
فرهاد داغلاری یول ائتمه دی می ؟
چوبان اوغلو یارام دؤندو چیبانا
قوردوغوم باغلاریم اولدو ویرانا
قارداشی یوسوفو آتدی زیندانا
قـدری میصیردا قول ائتمه دی می؟
ایستر مــندن
سئویدیگیم یار منه گؤندرمیش نامه
روزگار توخونمامیش دال ایستر مندن
بیر لذت اولماسین اونون دادیندا
هیچ آری گؤرمه میش بال ایستر مندن
نه بیر چیچگیم وار نه ده بیر باغیم
نه بیر صدیریم وار نه ده قوناغیم
نه بیر یووام واردیر نه ده اوتاغیم
آل قوشام ایچینده شال ایستر مندن
من بو گئدیش ایلن نره یه وارام
درمان بولا بیلمم یارامی سارام
نه بیر چؤلوم واردیر نه بیر صحرام
یئنه اوجا داغدان یول ایستر مندن
بو فانی دونیادا چوخدور ضاراریم
نه بیر قازانجیم وار نه ده بیر کاریم
نه بیر آغاجیم وار نه ده یاپراغیم
یازین قیشین سولماز گول ایستر مندن
چوبان اوغلویام من ایز بولا بیلمم
قیشین چوخ آراریم یاز بولا بیلمم
اینسانلاردا دوغرو سؤز بولا بیلمم
یالان سؤیله مه ین دیل ایستر مندن
آشیق موراد چوبان اوغلو (۲۰۰۵-۱۹۴۰)
روس کولتورونده تورک ایزلری
روس کولتورونده تورک ایزلری
تورک‌لرین چینلی‌لر، فارس‌لار و عرب‌لردن سونرا ان اسکی قونشولاری اؤنجه روس‌لار سونرا دا بوتون اسلاولاردیر. اسلاولارین مین بش یوز ایله یاخین سوره ایچینده دایماً بیر تورک قؤومونون قونشوسو اولمالاری؛ تیجارت، اکونومی و یئرلشیم باخیمیندان بیربیرلری ایله یاخین تماس ایچریسینه گیرمه‌لرینی ساغلامیشدیر. بئله‌لیکله روس کولتورونده تورک تاثیرلری اورتایا چیخمیشدیر.
روس-تورک ایلیشکی‌لری‌نین تاریخی
تورک قؤوم‌لری ایله اسلاو زومره‌لری آراسینداکی ایلیشکی، اؤزل‌لیکله قارادنیزین قوزئیی و اورتا دنپر ساحه‌سینده باشلامیشدیر. باتی سیبیر و تورکیستاندان ایدیل بویونا دوغرو اوزانان گئنیش بوزقیر-استپ‌لردن، ان گئج میلاد سیرالاریندا دوغو اوروپایا سیزماغا باشلایان تورک قؤوم‌لری‌نین بعضی‌لری دنپر و دنستر بویلاریندا اسلاو عونصورلری ایله قارشیلاشمیشدیر. بو ایلک ایلیشکی‌لر حاقیندا کسین بیلگی‌لر اولماماسی ایله بیرلیکده، تورک‌لر و اسلاولار آراسینداکی یاخین ایلیشکی‌نین میلاددان سونرا 370 ایللرینده باشلامیش اولان قؤوم‌لر بؤیوک کؤچلری سیراسیندا اولدوغو قووّتلی بیر احتیمال‌دیر.
میلاددان سونرا 6. یوزایلین اورتالاریندا قارادنیزین قوزئیی، بالکان‌لار و پانونیادا غالیب گوج حالینا گلن آوارلار، اسلاولاری دا حاکیمیت‌لری آلتینا آلمیشدیلار. اسلاولار اوزرینده‌کی آوار حاکیمیتی، اسلاولارین تشکیلات‌لانمالاریندا اولدوغو کیمی، بالکان‌لاردا یئرلشدیریلمه‌لرینده ده بؤیوک بیر رول اوینامیشدیر.
آوارلارین همن آردیندان بو آلانا، گوجلو دؤولت قورولوشونا صاحیب اولان خزرلرین حاکیم اولدوغو گؤرولور. خزر قاغان‌لیغی‌نین ان گوجلو دؤورونده، 862 ایلینده روس کنیازلیغی قورولموش و روس‌لار گلیشمک اوچون چوخ ال‌وئریشلی شرط‌لره قوووشموشدور. خزرلرین بوراخدیقلاری ائتکی‌لر‌ده بوندا اؤنملی رول اوینامیشدیر. روس کنیازلاریندان مسیحیتی قبولو ایله شؤهرت قازانان ولادیمیرین قاغان عونوانینی داشیمیش اولماسی خزر ائتکیسی‌نین درجه‌سینی گؤسترمکده‌دیر.
قارادنیزین قوزئیینه گله‌رک دوْندان توُنایا قدر اوزانان گئنیش بوزقیرلاری باشدان باشا ایشغال ائدن پچنک‌لر ده روسیه تاریخی اوزرینه بؤیوک ائتکی بوراخمیشدیلار. روس‌لارین استپله موجادیله‌لری پچنک‌لرله باشلامیشدیر. کنیاز ایقوْر زامانیندا کئچیریلن دوستجا ایلیشکی‌لر ایسه، روس عسکری تشکیلاتینا پچنک‌لرین ائتکیسینی ساغلامیشدیر.
کوُمان‌لار دؤنمینده ایسه روس یوکسک طبقه‌سی‌نین کوُمان قیزلاری ایله ائولندیگی، کوُمان‌لاردان بیرچوخونون روس اراضی‌سینده قالدیغی، کوُمان بؤیوک‌لریندن بعضی‌لرنین مسیحیته گئچدیگی گؤرولمکده‌دیر.
آلتین اوردو دؤنمینده روس‌لارین کولتور باخیمیندان گلیشدیگی؛ آنجاق روس یوردونون تام بیر سیاسی آنارشی ایچینده چالخالاندیغی گؤرولمکده‌دیر. بو دؤنمده ده روس‌لارین یاشاییش، دوشونوش و گؤروش‌لرینده تورک‌لر ائتکیلی اولموشدور. آلتین اوردودا اولان گوجلو بیر مرکزیتچی دؤولت رژیمی ده روس کنیازلارینا اؤرنک اولموشدور.
قازان خانلیغی دؤنمینده ایسه روس‌لار قازانا قارشی دوشمانجا بیر سیاست ایزله‌میشدیلر. 1552 ایلینده قازانین دوشمه‌سی، روس-تورک ایلیشکی‌لری آچیسیندان بیر دؤنوم نؤقطه‌سی اولموشدور. بو دؤنمه قدر گؤرولن تورک حاکیمیتی، یئرینی روس حاکیمیتینه بوراخمیشدیر. بو تاریخدن سونرا روس‌لار طرفیندن بؤیوک بیر مسیحی‌لشدیرمه و آسیمیلاسیون سیاستی باشلادیلمیشدیر.
روس-تورک ایلیشکی‌لرینده آلینتی سؤزلر
روس قؤومونون تورک حاکیمیتی آلتیندا بیر دؤولته دؤنوشدوگو ایلک دؤورلردن اعتیباراً روس دیلینه بیر چوخ تورکجه آلینتی گئچمیشدیر. ایقور دستانی کیمی اسکی بیر منظومه‌ده ده بو آچیخجا گؤرولمکده‌دیر. بو آلینتی‌لار، ساده‌جه یئر آدلاریندا دئییل (کایالا، سوُلا، ایتیل، تموُتاراکان وس.)، حئیوان آدلاریندا (کِرِچت، قوْقوْل، بوُس بوٌری وب.)، مجوسی تانری آدلاریندا (بوْیان، وِلِس وس.)، قؤوم آدلاریندا (هون‌لار، خینوْولار، اوُقیرلار، اوْوارلار، اوْلبِرلر، آلپرلر وس.)، عسگری ترمین‌لرده (قیلیچ، کوْریچ، هوْروُقو، تِلِقا، یاپانچا وس.)، تیجارت و اکونومی ایله ایلگیلی ترمین‌لرده (آلتین، آربا، باریش، دِنگا، باسما، بیزمن، توْوار وس.) ده گؤرولور.
روس دیلینده کی بو آلینتی سؤزلره قارشی‌لیق، او دؤنمده تورک دیلینده روسجا آلینتی‌لارا راست‌لانیلماماقدادیر. 1552 تاریخیندن سونرا ایسه تورک دیلی‌نین روسجا اوزرینده کی اوستونلوگونو ایتیردیگی، آرتیق روسجا سؤزلرین تورک دیلینه گیرمگه باشلادیغی گؤرولمکده دیر.
روس اولاراق تانینان تورک اصیللی سولاله‌لر
1236 ایلیندن اعتیباراً موغول آخین‌لاری و حاکیمیتی ندنی ایله تورک فئودال‌لاری و اونلارا باغلی کیشی‌لرین روسیه‌یه کؤچو باشلامیشدیر. بو کیشی‌لر روسیه‌یه گلیب اؤزلرینه یئر ایسته‌میشدیلر و بئله‌لیکله تورک خالق‌لاری‌نین سورکلی کؤچدوکلری کندلر مئیدانا گلمیشدیر. سونراکی ایل‌لرده تورکجه قونوشان خالق‌لارین روسیه‌یه کؤچمه‌سی آرتاراق دوام ائتمیشدیر.
قازان خانلیغی دؤنمینده ایسه روسیه، قازان اوچون همیشه سالدیرغان اولوب قازان تورپاق‌لارینا سورکلی هوجوم ائدیردی. اونون بو سیاستینه تورک فئودال‌لاری ده یاردیم ائتمیشدیر. بو سایه‌ده تورپاق الده ائده‌رک باشقا اوستونلوک‌لردن ده یارارلانمیشدیلار. یعنی روسیه، ایچ و دیش سیاستینی گئرچکلشدیریرکن تورک فئودال‌لارینی قوللانمیشدیر. روسیه‌نین مولکیتچی‌لری، یعنی زادگان‌لار چوخ زامان بونلارا دایاناراق مئیدانا گلمیشدیر .
بو کیشی‌لرین چوخو اؤز دیل‌لری تورکجه‌نی ده یاخشی بیلدیکلری اوچون روس دیپلوماسی‌سینده و عسگری آراشدیرما ایشلرینده ائتکین اولاراق قوللانیلمیشدیلار. چوخو زامان بونلار آراسیندان دؤولت گؤرَولی‌لری ده چیخمیشدیر.
قیساجاسی؛ ایشغال‌لار و روس سیاسی حاکیمیتی دولاییسییلا تورک‌لر مقام و مناصیب قازاناراق روس دؤولتینه قاتیلمیشدیلار. روس توپلومو ایچریسینده یوکسَلیب بوگون بیلیم و کولتور دونیاسیندا تانینان تورک سویلو یوزلرجه عاییله‌دن بعضی‌لر بونلاردیر:
توُرگنیف‌لر: توُرگنیف‌لرین آتاسی میرزا لئو توُرگنیف تعمید غُسلی تؤرنیندن سونرا ایوان آدینی آلمیشدیر. 1440لی ایل‌لرده بؤیوک کنیاز واسیلی ایوانوویچ‌ین یانینا آلتین اوردودان گلمیش، آلتین اوردو زادگان‌لاری‌نین اؤنده گلن سیمالاریندان اولموشدور.
توُرگنیف آدی، کؤکونده تورگِن لقبینی قوروماقدادیر. بو کلمه موغولجا توُرگِن سورعتلی، تلَسیک سؤزوندن گلمکده‌دیر. بو سؤز، بوگونکو سیبیری تورک آغیزلاریندا عئینی آنلامدا قوللانیلماقدادیر.
توُرگِن لقبی بؤیوک احتیماللا گئچیجی آنلاما دایانیلاراق وئریلمیشدیر و بو آدی داشییانین کاراکتری -چابوق اؤفکه‌لنن، حیرصلی- ایله ایلگیلی‌دیر.
مشهور روس یازاری ایوان سرگئی‌یئویچ توُرگنیف بو نسیلدن‌دیر.
28 اوکتوبر 1818ده اوْرِل شهرینده دوغان ای. س. توُرگنیف، هله بیر اوشاقکن آلمانجا، اینگیلیسجه و فرانسیزجانی آنا دیلی کیمی قونوشماغا باشلامیشدیر. موسکو و پترزبورق بیلیم‌یوردلاریندا اوخویوب، فلسفه فاکولته‌سینی یاخشی درجه ایله بیتیرمیشدیر.
داها سونرا آلمانا گئده‌رک برلین بیلیم‌یوردونا گیرمیشدیر و اورادا 4 ایل قالمیشدیر. تاریخ، کلاسیک فیلولوژی علم‌لرینده چالیشمیش، یونانجا و لاتینجه اؤیرنمیشدیر. یوردونا گئری دؤنه‌رک پترزبورق بیلیم‌یوردوندا پروفسورلوق سیناغینی قازانمیشدیر. 1842 ایلی اونون اوچون دؤنوم نؤقطه‌سی اولموشدور. ایلک جیدی چالیشمالارینی بو دؤنمده ائتمیشدیر. رئالیزم آخیمیندان ائتکی‌لنن توُرگنیف 1885 ایلیندن سونرا بؤیوک رومان‌لارینی یاییملاماغا باشلامیشدیر. 3 سپتامبر 1883ده فرانسه ده پاریس یاخین‌لاریندا اؤلموشدور.
اثرلری؛ بیر اوْوجونون خاطیره‌لری، روُدین، زادگان یوُواسی، عرفه، آتالار و اوغول‌لار، توغ‌بای، چیی تورپاق، دومان، بوزقیرلار کرالی، ایلک عشق -دیر. ان اؤنملی رومانی اولان آتالار و اوغول‌لاردا نسیل‌لر آراسینداکی چاتیشمانی درینله‌مه‌سینه و دنگه‌لی بیر باخیشلا سرگیله‌میشدیر. رومان بیر باخیما توُرگنیف‌ین عوضوو اولدوغو کند منشألی زادگان آیدین‌لارین شهر منشألی رادیکال آیدین‌لارا مغلوب دوشوشونون اؤیکوسودور.
راحمانینوف‌لار: راحمانینوف سوی‌آدی یئنی آدلار سیراسینا داخیل‌دیر و شجره‌ده 1741 ایلی ایله قئید ائدیلمیشدیر .
تورکجه قونوشان خالق‌لاردان چیخدیقلارینی، اونلارین یاخین نسیل‌لرینده سیخ-سیخ تورک آدلی راحمانینوف‌لارا راستلانماسی تصدیق‌له‌ییر.
راحمانینوف سوی‌آدی‌نین تملینی عربجه رحمان-باغیشلاییجی کلمه‌سی اولوشدورماقدادیر. بو آد آللاها عایید اولان لقب‌لردن بیریدیر. بو سؤز عئینی زاماندا کیشی اؤزل آدی کیمی ده ایشله‌نیلیر.
بؤیوک روس بسته‌چیسی سرگئی واسیلی‌یئویچ راحمانینوف دا بو نسیلدن‌دیر.
1873 ایلینده نووقوروددا دوغان س. و. راحمانینوف، موسکو کونسرواتوواریندا یئتیشمیشدیر. بیر سوره موعلّیم‌لری؛ آرِنسکیی و تانِیئف‌ین ائتکیسینده قالدیقدان سونرا چایکوفسکی‌یه باغلانمیشدیر. باتی موسیقیسی و روس فولکلوروندان ایلهاملانان بسته‌لری ایله20. یوزایلین ان بؤیوک بسته‌چی‌لری آراسیندا یئر آلماقدادیر.
اثرلری؛ آلِکوْ، جوزاملی آتلی، "فرانچیسکا دا ریمینی" آدلی اوپرالار؛ اوچ سمفونی و سمفونیک شعیرلر، پیانو و اورکستر اوچون دؤرد کونسرت ، بیر اوچلو، ویولون‌سل و پیانو اوچون بیر سنات، پیانو اوچون بیرچوخ پارچا آیریجا یئتمیش دوققوز ملودی‌دیر.
کوْرساکوْف‌لار: کوْرساکوْف‌لار سولاله‌سی تملینی لتونی‌دن موسکویا گلن ونتسلاو ژگمونتوویچ کوْرساک آدلی شخصدن آلماقدادیر. اونون تؤرمه‌لری اولان کوْرساکوْف‌لار 7187/1676 ایلینده و باشقا تاریخ‌لرده چئشیدلی گؤرَولرده اولموش، یاخشی خیدمت‌لرینه قارشی‌لیق اؤدول‌لندیریلمیشدیلر.
کوْرساکوْف سوی‌آدی‌نین تملینی کوْرساک بوزقیر آتی سؤزو اولوشدورماقدادیر. بو سؤز، تورک لهجه‌لری‌نین قیپچاق قوروبوندان آلینمیشدیر. مشهور روس بسته‌چی، نیکولای ریمسکی کوْرساکوْف بو نسیلدن‌دیر.
سن. پترزبورقا یاخین تیخوین قصبه‌سینده دونیایا گلن ن. ر. کوْرساکوْف، پیانو چالماغی بورادا اؤیرنمیشدیر. 12 یاشیندا سن. پترزبورقداکی دونانما اوخولونا گیرمیشدیر.
1871ده سن. پترزبورق هونرستانیندا باشلادیغی پروفسورلوق گؤرَوینی، حیاتی‌نین سونونا قدر دوام ائتدیرمیشدیر. 1874-1907 تاریخ‌لری آراسیندا سن. پترزبورق، موسکو، کیئف، بروکسل و پاریس‌ده چوخ ساییدا سمفونیک کونسرت یؤنتمیشدیر. دونانمانین براسس قروبوندا اون ایل چالیشمیش، موسیقی اوخولوندا یئدی ایل مودیرلیک، ایمپریال جاپللادا ایسه اون ایل مودیر یاردیمجی‌لیغی اتئمیشدیر. 1908 ایلینده لیوبنسک‌ده یاشامینی ایتیرمیشدیر.
ان تانینمیش اثری، مین‌بیر گئجه ناغیل‌لاریندان ایلهام آلمیش اولان شهرزاد اثری‌دیر.
قوْقوْل (قوْقِل) : چوخ سونرادان لهیستان‌دان کؤچه‌رک، 1775 ایلیندن اعتیباراً روسیه دووْریان‌لاری اولان کیشی‌لرین سولاله‌سی‌دیر. بو سوی‌آدی، تورک-بولغارلاردا (چوواش‌لاردا) قوش آدینی بیلدیرن قوْقوْل ~ کوْقوْل سؤزوندن دوزلمیشدیر.
تانینمیش روس رومان و اویون یازاری نیکولای واسیلی‌یئویچ قوْقوْل بو نسیلدن‌دیر.
ن. و. قوْقوْل 1809 ایلینده اوکراین‌ین سوْروْچینتسی‌ده دونیایا گلمیشدیر. یاشامی‌نین، دوشونجه‌لری‌نین بوتون قرارسیز و غریب یؤنلرینه قارشین، روس ادبیاتی ایچینده چوخ اؤنملی بیر یئری وار. روسیه‌یه اؤز اوزونو گؤسترن ایلک یازارلاردان‌دیر. آیریجا، کیچیک اینسانی بیر ادبیات قهرمانی ائتمه‌سی آچیسیندان دا اؤنملی‌دیر. ادبیاتی آشماق سعی‌لری ایله یاناشی ، روح سیخینتیسی دا داها یوکسک بیر دوزئیده تولستوی و داستایئفسکی طرفیندن سوردورولموشدور.
اثرلری؛ ناغیل‌لار، موفتتیش، پالتو، اؤلو جان‌لار، بوُرون، بیر دلی‌نین خاطیره دفتری، پورتره، اسکی زامان بیگلری، تاراس بوُلبا، فایتون، قومارچی‌لار، دعاوا، ائولنمه، پترزبورق حکایه لری-دیر.
شاه‌اثری اولان اؤلو جان‌لاردا فئودال روسیه‌نین دؤولت ایداره‌چی‌لیگینده‌کی عدالت‌سیزلیگی گؤستریر.
کوُتوُزوف‌لار: بؤیوک کنیاز آلکساندر یاروْسلاووْویچ نوسکیی‌نین یانینا پروُسلوُلاردان گلن، چوُد ساواشی‌نین تانینمیش قهرمانی قاوریلین نوه‌سی‌نین اوغلو و نوْوقوروْدلو پروشکانین نوه‌سی فِدوْر آلکساندروْویچ کوُتوُزدان‌دیر. روس تاختینا چئشیدلی روتبه‌لرده خیدمت ائتمیشدیلر. کوُتوُزوف سوی‌آدی‌نین تملینی تورک-بولغار کوُتوُز ~ کوُدور چیلدیرمیش، قوُدورموش سؤزو اولوشدورماقدادیر. بوتون لهجه‌لرده بو سؤزون آنلامی عئینی‌دیر.
1812 ایلینده روسیه اوردوسونون باش‌کوماندانی اولاراق، روسیه-فرانسه ساواشیندا ناپلئون کوماندان‌لیغینداکی فرانسه‌لی‌لری گئری پوسکوردن پرنس میخائیل ایللاریوْنووْیچ کوُتوُزوف دا بو سولاله دن‌دیر.
میخایل کوُتوُزوف، 1745 ایلینده سن. پترزبورق‌دا آنادان اولموشدور. هله 15 یاشیندایکن روس اوردوسونا قاتیلمیش، 1813 ایلینده اؤلومونه قدر بو اوردودا آکتیو اولاراق گؤرَو آلمیشدیر. اوردوداکی باشاری‌لاریندان دولایی بیله‌سینه کنیاز روتبه‌سی وئریلمیشدیر. ایکینجی دونیا ساواشی سیراسیندا آلمان قووّه‌لرینه قارشی قیزیل اوردونون آپاردیغی عسکری حرکاتدا اونون آدی ایله آنیلماقدادیر.
سونوج
تورک‌لر و روس‌لار آراسیندا یوزایل‌لر بویو سورن قونشولوق، تورک‌لرین روس خالقی ایله چئشیدلی ایلیشکی‌لر قورماسی سونوجونو وئرمیشدیر. بو ایلیشکی‌لر ایسه، روس دؤولتی‌نین قورولماسیندا و شکیل‌لنمه‌سینده، قیساجاسی روسیه تاریخینده تورک‌لرین اؤنملی رول اویناماسینی ساغلامیشدیر. قازان-روس دؤورونه، اؤزل‌لیکله قازانین اله گئچیریلدیگی 1552 تاریخینه قدر تورک سیاسی حاکیمیتی دولاییسییلا تورک کولتورونون روس کولتورو اوزرینده داها ائتکیلی اولدوغو گؤرولمکده دیر. بو ائتکی، او دؤنمده روسجادا اولان تورکجه آلینتی‌لاردان دا آنلاشیلماقدادیر. آنجاق 1552 تاریخیندن اعتیباراً بو ایلیشکی‌لرین ترسینه دؤندوگو، آیریجا چئشیدلی اوستونلوک‌لردن فایدالانماق ایسته‌ین یوزلرجه عاییله‌نین ده روس دؤولتینه قاتیلدیغی گؤرولمکده‌دیر. بئله‌لیکله بوگون روس اولاراق تانیدیغیمیز بیلیم کولتور دونیاسیندان تانینمیش کیشی‌لرین ده داخیل اولدوغو یوزلرجه تورک سویلو سولاله اورتایا چیخمیشدیر.
یازان: سحر ممیش
اژه بیلیم‌یوردو، ادبیات فاکولته‌سی، تورک دیلی و ادبیاتی بؤلومو، ایزمیر
کؤچورن: عباس ائلچین
قایناق‌لار
- آنا بریتانیکا گنل کولتور آنسیکلوپدیسی، ایستانبول: آنا یایینجی‌لیق آ.ش و انسیکلوپدیا بریتانیکا اینج. یایین‌لاری.
- باسکاکوو، ن. آ. (1997)، تورک کؤکنلی روس سوی‌ادلاری (چئو. سامر کاظم‌اوغلو)، آنکارا: تورک دیل قورومو یایین‌لاری.
- حالیکوو، آ. ه. (1995)، روس تانینان 500 بولغار-تاتار تورک آصیللی سولاله (چئو. مصطفی اؤنئر)، ایستانبول: تورک دونیاسی آراشتیرمالاری واقفی یایین‌لاری.
- کاراآغاچ، گونای (2005)، دیل، تاریخ و اینسان، آنکارا: آک‌چاغ یایین‌لاری.
- کورات، آکدس نیمئت (1972)، 4-18. یوزییللاردا کارادنیز قوزئی‌ینده‌کی تورک کاویملری و دولت‌لری، آنکارا: تورک تاریخ قورومو باسیم‌ائوی.
- اؤنئر، مصطفی (2011)، تورکچه یازی‌لاری، ایستانبول: کئسیت یایین‌لاری.
- سلیمان، اولجاس (1992)، آزییا (چئو. ناتیق صفراوغلو)، ایستانبول: تورک دونیاسی آراشتیرمالاری واقفی.
آراشدیرمانین اورژینالینا کئچید: RUS KÜLTÜRÜNDE TÜRK İZLERİ
اؤزئییر عؤمرو (آذربایجان فیلم 1981)
"اؤزئییر عؤمرو" فیلمی
آذربایجان فیلم (1981)
یؤنتمن: رافیق داداشوف
سناریو: آنار رضایئف
فیلم بسته‌کار اوزئییر حاجی‌بیگلی‌نین اوشاقلیق و گنجلیک ایل‌لرینی، اونون موسیقی عالمینده ایلک مووفّقیت‌لر قازاندیغی، ایستعدادلی یازیچی، ژورنالیست، ایجتیماعی خادیم کیمی فعالیته باشلادیغی بیر دؤورو احاطه ائدیر. صنعتکار، موباریز ضیالی، گؤزل اینسان. تاماشاچی‌لار بو نجیب کئیفیت‌لرین هامیسینی اوزئییر حاجی‌بیگلی‌ده گؤرور و داهی بسته‌کارین حیات و یارادیجی‌لیق یولو، اونون معاریفچی‌لیک فعالیتی، یازیچی‌لیق مهارتی ایله تانیش اولورلار. فیلمده بسته‌کارین آیری-آیری اثرلری، او جومله دن " لئیلی و مجنون " او، " آرشین مال آلان " ای و " کوروغلو "-سونون صحنه طالعیی ده اؤز عکسینی تاپمیشدیر.
فیلمده شوروی دؤولت فیلم‌فوندوندان و آذربایجان مرکزی دؤولت کینوفوتوسندلر آرشیوینده ساخلانیلان بدیعی و سندلی فیلملردن آلینمیش فراقمنت‌لردن ایستیفاده اولونموشدور.
فیلمده اوزئییر حاجی‌بیگلی‌نین اثرلری و آذربایجان خالق موسیقیسی، هابئله آذربایجان، روس و غربی اوروپا بسته‌کارلاری‌نین اثرلریندن پارچالار سسله‌نیر.
فیلمده " کولک‌لر شهری " ، " آرشین مال آلان " ، " او اولماسین، بو اولسون " ، " دوغما خالقیما " ، " بسته‌کار مسلم ماقومایئف " فیلم‌لرینده کی کادرلاردان ایستیفاده اولونموشدور.
فیلم ایکی سریالی‌دیر.
مسلم ماقومایئف-ین یاشاییشی و یارادیجیلیغی
مسلم ماقومایئف (تام آدی: عبدالمسلم محمد اوغلو ماقومایئف؛ 18 سپتامبر 1885 – 28 ژوئیه 1937) — آذربایجان بسته‌کاری، دیریژور، پداقوق، فولکلورشوناس، ایجتیماعی خادیم، آذربایجان کلاسیک موسیقیسینین تأسیس‌چیلریندن بیری، آذربایجان موسیقی‌سینده اوروپا استیلینده ایلک اوپرانین مؤلیفی ( " نرگیز " ، 1935)، آذربایجانین امکدار اینجه صنعت خادیمی (1935). آذربایجان دؤولت آکادمیک فیلارمونیاسی مسلم ماقومایئف آدینی داشیییر. موغنی مسلم ماقومایئف ین باباسی‌دیر.
اوشاقلیق ایللریندن موسیقی ایله ماراقلانیردی، مکتب ایللرینده موسیقی درنک‌لرینده ایشتیراک ائدیردی، زاقافقازیا موعلیم‌لر سمیناریانین اورکسترینده ایفا ائدیردی.زاقافقازیا موعلیم‌لر سمیناریادا اوزئییر حاجی‌بیگوف ایله تانیش اولوب و عؤمور بویو یاخین دوست‌لوق ائدیردی. سمینرییانی بیتیردیکدن سونرا اول شیمالی قافقازدا سونرالار ایسه آذربایجاندا موعلیم ایشله ییردی. عبدالمسلم ماقومایئف باکیدا تدریس ائدرکناوزئییر حاجی‌بیگوفون رهبرلیگی آلتیندا اولان موسلمان اوپرا تروپپاسی ایله ایلک اولاراق موسیقیچی، سونرا - دیریژور و تئاترین رهبری کیمی امکداش‌لیق ائتمه یه باشلادی. داها سونرا آذربایجان س‌س‌ر خالق تحصیلی کومیسسارلیغیندا مسئول وظیفه لرده چالیشیردی.
ایکی اوپرانی - " شاه ایسماییل " و " نرگیز " یازمیشدیر. " نرگیز " اوپراسی سووئت مؤوضوسوندا ایلک آذربایجان اوپراسی‌دیر. او، همچنین اوچ یوزه یاخین آذربایجان خالق رقصلری‌نین، ماهنی‌لاری‌نین و دیگر ملودی‌لری‌نین سیمفونیک شرحی‌نین مؤلیفی‌دیر. ماقومایئف‌ین اثرلرینده آذربایجانین میلّی اینجه صنعتی‌نین تاثیری ایزله‌نیله بیلر.
مسلم ماقومایئف 1937-جی ایل، ژوئیه‌نین 28-ده نالچیک‌ده وفات ائدیب.
یاشاییشی
اوشاقلیق ایللری
اصلا قاخ رایونونون ایلیسو کندیندن‌دیر. آتاسی محمد عبدل اوغلو گنج یاشلاریندا ایلیسو کندینده دمیرچی‌‌لیک ائتمیش و سونرالار ولادی‌قافقاز شهرینه کؤچموشدور. چچن قیزی ایله ائولنه‌رک بورادا یاشامیشدیر.[۱]عبدالمسلم محمد اوغلو ماقومایئو 1885-جی ایلده قروزنی شهرینده آنادان اولموشدور.[۲][۳][۴][۵][۶]
عاییله‌ده موسیقی یه اولان ماراق ماقومایئوین بیر بسته‌کار کیمی فورمالاشماسیندا بؤیوک رول اوینامیشدیر. [۷]عبدالمسلمون ایلک موسیقی موعلیمی اونون بؤیوک قارداشی محمد ایدی. سونرالار قروزنی شهر مکتبینده تحصیل آلارکن، مسلم مکتب اورکستری‌نین باشچیسی اولوب و همچنین رقص درس‌لری تدریس ائدیردی.[۸] رسمده اوغور قازانماق اوچون مکتبین رهبرلیگی گنجین سانکت-پتربورق‌داکی اینجه صنعت مکتبینه گؤندریلمه‌سینی تکلیف ائتدی، لاکین عاییله‌نین مالیه دورومو بونا ایمکان وئرمه‌دی. گله‌جک بسته‌کار، 1900-جو ایلده قروزنی شهر مکتبین مأذونو اولدو.[۹]
موعلیم‌لیک ایللری
1899-جو ایلده قوری موعلیم‌لر سمیناریاسینا داخیل اولور.[۹] ائله بورادان دا اونون اوزئییر حاجی‌بیگوو ایله دوست‌لوغو باشلاییر. سمیناریادا تحصیل آلدیغی مودتده مسلم ماقومایئو اسکریپکا و قابویدا علا چالیردی. سمیناریادا چوخ زامان طلبه‌‌لرین ایشتیراکی ایله سیمفونیک و نفسلی اورکسترین کونسرت‌لری کئچیریلیردی. سیمفونیک اورکسترین باش ایفاچیسی اولان م.ماقومایئو دفعه‌‌لرله بو کونسرت‌لرده دیریژورو عوض ائدردی.[۱۰]طلبه‌‌لیک ایللرینده او، قافقازیانی خالق یارادیجیلیغی ایله ماراقلانیر،[۱۱]آذربایجان خالق موسیقی‌سینی اؤیرنه‌رک خالق ماهنی‌لارینی نوتا کؤچورولوب کور اوچون ترتیب ائتمیشدیر. 1900-جو ایلده پاریس‌ده کئچیریلمیش دونیا سرگیسینده اونون ییغدیغی اثرلری تقدیم ائدیلدی. بورادا او، اؤز ایلک موسیقی اثرلری یازمیشدی: " خیال‌لار " والسی، " سمینارچی " مازورکاسی و س.[۱۱][۱۲]
ماقومایئو 1904-جو ایلده [۳]سمیناریانی اوغورلا بیتیردیگینه گؤره اسکریپکا[۱۳]و پول موکافاتی [۱۴]آلیر. سمیناریانی بیتیردیکدن سونرا تعییناتی اوزره شیمالی قافقازا ایشه گؤندریلیر. 1905-جی ایلدن اعتیباراً او، لنکراندا موعلیم‌لیک ائتمکله مشغول اولور.[۱۵] لنکراندا موعلیم‌لیک ائتمکله یاناشی نفسلی آلت‌لر اورکستری، خور، ائلجه ده بالالایکا چالانلار آنسامبلی تشکیل ائدیر. عبدالمسلم‌ین لنکراندا فعالیتی بو شهرده مدنیتین اینکیشافینا موهوم تؤهفه وئرمیشدیر و لنکران تئاتر قروپونون چیخیشلاری " باکی " قزئتی‌نین " موسلمان حیاتی " مقاله سینده قئید اولوندو.[۱۶]
1911-جی ایلده ماقومایئو باکی شهرینه کؤچدو و بورادا شهر کالجینده ایشه باشلادی. بورادا موعلیم‌لیکدن علاوه ، همچنین یئرلی ایشچی‌لرین ساوادلی‌لیغینا اؤیرتدیگی آخشام کورس‌لارینی تاًسیس ائتدی.[۱۷]
موسیقی کاریئراسی
عبدالمسلم ماقومایئو باکیدا تدریس ائدرکن اوزئییر حاجی بیگووون رهبرلیگی آلتیندا اولان موسلمان اوپرا تروپپاسی ایله امکداش‌لیق ائتمگه باشلادی. موسلمان اوپرا تروپپاسی‌نین یاراتدیغی آذربایجان موسیقیلی تئاتری‌نین اورکسترینده، ماقومایئو اسکریپکادا چالماغا باشلادی.[۱۸]حاجی بیگووون " لئیلی و مجنون " ، " اصلی و کرم " ، " شئیخ صعنان " اوپرالارینا، ائله‌جه ده، " او، اولماسین، بو اولسون " ، " آرشین مال آلان " ، موسیقیلی کومدیالارینا دیریژورلوق ائدیر. مسلم ماقومایئوین آذربایجان میلّی تئاتری‌نین اینکیشافی، ائله‌جه ده، موعلیم‌لیک ساحه‌سینده کی پداگوژی فعالیتی اونو اوزئییر حاجی بیگوولا داها دا یاخینلاشدیریر.
مسلم ماقومایئو تئاترین رهبری و باش دیریژورو اولماقلا یاناشی، همچنین بسته‌کار‌لیق ساحه سینده ده فعالیت گؤستریردی. 1913-جو ایلده ماقومایئو " سئوگی " و " شاه اسماییل " اوپرالارینی یازماغا باشلادی.[۱۹] او، 1916-جی ایلده اؤزونون ایلک صحنه اثری اولان " شاه اسماییل " اوپراسینی بیتیردی.[۲۰]خالق افسانه‌سینه اساسلانان بو اوپرادا بسته‌کار میلّی فولکلور نومونه‌‌لریندن باجاریقلا ایستیفاده ائتمیشدیر. اوپرانین ایلک نشرینده چوخ‌سایلی دیالوق اپیزودلاری وار ایدی، موسیقی ایسه ایمپروویزاسیا و موغام پرینسیپ‌لرینه اساسلانیردی. 1916-جی ایلده تاماملانان اوپرانی بسته‌کار بیر نئچه دفعه رداکته ائتمیشدیر. اوپرا اوزرینده بسته‌کار چوخ ایشله‌میشدیر. هر دفعه ایمپروویزاسیا اوصولوندان اوزاقلاشاراق کورلار، آرییالار، رقص‌لر علاوه ائدیردی کی، بو دا اونون بیر داها کلاسیک اوپرا فورماسینا اویغونلاشماسینا ایمکان یارادیردی. اوپرانی رئداکته ائدرکن آذربایجان خالق موسیقیسینین توپلاییب ایلک دفعه نوتا سالمیشدیر. اثرین پرمیئراسی 1916-جی ایله نظرده توتولسا دا، لاکین، پلانلاشدیریلمیش تاریخدن قیسا بیر مودت اول تاغی‌یئوین درام تئاترین بیناسی یاندی.[۲۱] " شاه اسماییل " اوپراسی‌نین ایلک تاماشاسی 20 مارس 1919-جو ایلده کئچیریلدی.
1920-جی ایلده ماقومایئو آذربایجان س‌س‌ر تحصیل ایشچی‌لر بیرلیگی‌نین صدری سئچیلیر. او، 1921-جی ایلده ماقومایئو آذربایجان خالق تحصیلی کومیسسارلیغی‌نین اینجه صنعت شؤعبه‌سی‌نین مودیری وظیفه‌سینه تعیین ائدیلیب. سونرا آذربایجان درام تئاتری‌نین بدیعی رهبری، آذربایجان دؤولت اوپرا و بالت تئاتری‌نین باش دیریژورو وظیفه سینده چالیشیب. 1929-جو ایلده ماقومایئو آذربایجان رادیو کومیته‌سینده موسیقی شؤعبه‌سی‌نین رهبری وظیفه سینده ایشله‌ییب و بو وظیفه ده 1931-جی ایله قدر قالیب.[۲۲]
مسلم ماقومایئو 1927-جی ایلده اوزئییر حاجی بیگوو و ذولفقار حاجی بیگوو ایله بیرلیکده بیر سیرا آذربایجان خالق ماهنی‌لارینی نوتا سالاراق ایشله‌میشدیر. 1927-جی ایلده ماقومایئوین رداکته سی ایله " تالیش خالق ماهنی‌لاری "نین ایلک مجموعه‌سی (اوزئییر حاجی بیگوو طرفیندن یازیلمیش و ایشلنمیشدیر) نشر اولونموشدور. او، 1920-1930-جو ایل‌لرده " آذربایجان اینجه صنعتی " ، " راپورت وئریریک " کینوفیلم‌لرینه، جلیل محمدقولوزاده‌نین " اؤلو‌لر " ، جعفر جبارلی‌نین " 1905-جی ایلده " درام تاماشالارینا و دیگر اثر‌لره موسیقی بسته‌له‌میشدیر. بسته‌کار، همچنین، سیمفونیک اورکستر اوچون " آذربایجان چؤل‌لرینده " ، " جئیران " ، " توراجی " ، " شوشتر درآمدی " ، " چچن رقصی " ، و س. یازمیشدیر. او، ووکال موسیقیسی ساحه‌سینده ده اؤز فعالیتینی داوام ائتدیریردی. " باهار " ، " تارلا " ، " بیزیم کند " ماهنی‌لاری میلّی کولوریتی ایله دیقتی جلب ائدیر. 1932-جی ایلده کوروغلو داستانی حکایه‌سینه اساساً اوپرا یازماغا باشلامیشدی، لاکین، حاجی بیگووون عئینی مؤوضودا اثر یازدیغینی اؤیرنمیش و دوستونون داها یاخشی بیر اوپرا یازاجاغینی دوشونه‌رک، لاییحه لری محو ائتمیشدیر.
مسلم ماقومایئو یارادیجی‌لیغی‌نین ان یوکسک زیروه سینی اونون " نرگیز " اوپراسی تشکیل ائدیر. بسته‌کار اوپرا اوزرینده 1932-1935-جی ایل‌لرده ایشله میشدیر. " نرگیز " اوپراسی آذربایجان موسیقیسینین اینکیشافی تاریخینده موهوم یئر توتور. ماقومایئو حساب ائدیردی کی، ایمپروویزاسیا اوصولوندان اوزاقلاشماق اوپرانین ملودیک قورولوشوندا میلّی موسیقی نومونه‌‌لرینه موراجیعت ائتمک و اوپرادا چوخ سسلی کورا اوستونلوک وئرمک لازیم‌دیر. " نرگیز " اوپراسی‌نین تاماملانماسی ایله علاقه دار اولاراق بسته‌کار " آذربایجان س‌س‌ر امکدار اینجه صنعت خادیمی " فخری آدینا لاییق گؤرولموشدور.
مسلم ماقومایئو اوزون سورن خسته لیکدن سونرا 1937-جی ایل، ژوئیه‌نین 28-ده نالچیک‌ده وفات ائدیب. باکیدا فخری خیاباندا دفن اولونوب.[۲۳]
عاییله‌سی
عبدالمسلم ماقومایئو حیات یولداشی ایله، 1906-جی ایل
ماقومایئوین ایکی قارداشی و اوچ باجیسی وار ایدی. اونون حیات یولداشی بایدی‌گول تئرئقولووا (اوپرا موغننیسی حنفی تئرئقولووون باجیسی) ایدی.[۲۴]مسلم ماقومایئوین ایکی اوغلو وار ایدی: جمال‌الدین و محمد. جمال‌الدین ماقومایئو آذربایجان س‌س‌ر ناظیر‌لر سووئتی‌نین صدرین موعاوینی، آذربایجان ک پ باکی ویلایت کومیته‌سی‌نین ایکینجی کاتیبی اولموشدور. 1953-1957-جی ایل‌لرده آذربایجان س‌س‌ر صنایع ناظیری وظیفه‌سینده چالیشمیشدیر.[۲۵]محمد ماقومایئو تئاتر رسامی، مولتی‌پلیکاتور اولموش، ایکینجی دونیا موحاریبه‌سی زامانی جبهه یه یوللانمیش، 24 آوریل 1945-جی ایلده برلین یاخین‌لیغیندا قهرمانجاسینا هلاک اولموشدور. محمد ماقومایئو و اونون حیات یولداشی آیشتین اوغلو — مسلم ماقومایئو، س‌س ری خالق آرتیستی، موغنی و بسته‌کار اولموشدور.[۲۶]
موسیقی تؤحفه‌لری
عبدالمسلم ماقومایئو 15 یاخین سیمفونیک اثر‌لرین، او جومله‌دن ایکی اوپرا، مارشلار و بیر نئچه راپسودیانین مؤلیفی‌دیر. او، همچنین آذربایجانلی شاعیر‌لرین شعیر‌لرینه اساسلانان بیر چوخ ووکال اثر‌لرین مؤلیفی‌دیر. اونون بیتمه‌میش اثرلریندن اوچو - " سئوگی " اوپراسی، " دلی موختار " بالتی و " خوروز بیگ " آدلی موسیقیلی کومدی. بوندان علاوه ، ماقومایئو تئاتر ترتیباتینا ( " اؤلو‌لر " ، " 1905-جی ایلده " ) و فیلم‌لره ( " آذربایجان اینجه صنعتی " ، " راپورت وئریریک " ) موسیقی موشایعتی‌نین مؤلیفی‌دیر.
ماقومائوین " نرگیز " اوپراسی کلاسیک موسیقی و صحنه فورماسی اوزرینده قورولان ایلک آذربایجان اوپراسی ساییلیر. ماقومایئو و حاجی بیگووون اوّلکی اوپرالاری موعین درجه ده موغام‌دیر.[۲۷]ماقومایئو گئنیش کوتله آراسیندا یاییلمیش ماهنی‌لارین ایلک مؤلیف‌لریندن بیریدیر.[۲]
ماقومایئو چچن، آذربایجان و دیگر قافقاز فولکلورونون توپلانماسی و سیستم‌لشدیریلمه‌سی ایله مشغول اولموشدور. او، آذربایجان فولکلورونا خوصوصی دیقت یئتیرمیشدیر. اوچ یوزدن آرتیق آذربایجان خالق ماهنی و رقصینه سیمفونیک ایشلنمه‌سی ماقومایئوا عاییددیر، بعضی‌لری 1927-جی ایلده " آذربایجان خالق ماهنی‌لاری " ییغمادا درج ائدیلمیشدیر. ییغمادا ماقومایئو و حاجی بیگووون هم خالقین اثرلری داخیل‌دیر.[۲۸].
اثرلری
اوپرالار
- " شاه اسماییل " (1916)
- " نرگیز " (1935)
موسیقیلی کومدی
- " خوروز بیگ (اوپرِتتا) "
بالت
" دلی مختار (اوپرا) " - 1936-جی ایلده باشلانیلیب، بیتیریلمه‌ییب
اینسترومنتال
- سیمفونیک اثرلری - آذربایجاندا ایلک دفعه
- " جئیران " راپسودیاسی
- " آذربایجان چؤل‌لرینده "
- " آزاد اولونموش آذربایجان قادینی‌نین رقصی "
- " درویش "
- " مارش RV-8 "
- " شلاله "
- ماهنی‌لار
- " یاز "
- " نفت "
- " مای "
- " تارلا "
- " گؤزه لیم "
- " دورنا "
فیلموقرافی
- آذربایجان اینجه صنعتی (فیلم، 1934) (قیسامتراژلی سندلی فیلم)
- بسته‌کار مسلم ماقومایئو (فیلم، 1976)
- دوغما خالقیما (فیلم، 1954)
- ایلیسو (فیلم، 2006)
- لؤک‌باتان (فیلم، 1933)
- مسلم ماقومایئو (فیلم، 1976)
- اوزئییر عؤمرو (فیلم، 1981)
خاطیره‌سی و موکافاتلاری
- مسلم ماقومایئو 1935-جی ایلده " آذربایجان س‌س‌ر امکدار اینجه صنعت خادیمی " فخری آدینا لاییق گؤرولموشدور.
- 1937-جی ایل آقوست آیی‌نین 11-ده خالق کومیسارلاری سووئتی‌نین 5021 سایلی ایجلاسی‌نین قراری ایله AK (b) MK- -دان خواهیش ائدیلدی کی، مسلم ماقومایئوین آدینی ابدی‌لشدیرمک اوچون آذربایجان دؤولت فیلارمونیاسینا بسته‌کارین آدی وئریلسین. آذربایجان دؤولت آکادمیک فیلارمونیاسی مسلم ماقومایئوین آدینی داشیییر.[۲۹]
- باکیدا ایچری‌شهرین کوچه لریندن بیری اونون آدینی داشیییر.
- فیلارمونیانین قارشیسیندا 1987-جی ایلده آچیلان مسلم ماقومایئوین بوستو وار. بوست هیکل‌تراش عمر ائلداروو و معمار عاریف صالح‌اوو طرفیندن حاضیرلانمیشدیر
- باکیدا بسته‌کارین یاشادیغی نظامی کوچه‌سینده یئرلشن 41 نؤمره لی ائوین دیواریندا خاطیره لؤوحه‌سی آسیلمیشدیر.
- 1995-جی ایلده مسلم ماقومایئوین آنادان اولماسی‌نین 110 ایل‌لیگی ایله علاقه دار قرار قبول ائدیلمیشدیر.[۳۰]
.jpg?uselang=azb)
ماراقلی فاکت‌لار
بسته‌کار اوزئییر حاجی بیگوولا عئینی ایلده و عئینی گونده آنادان اولموشدور.
اتک یازیلار
- ↑ История Чечни, 2013, § 2. Новые явления в культуре чеченского общества
- ↑
- ↑
- ↑ Исмаилова, 1975. səh. 4
- ↑ "Müslüm Maqomayev".Большая советская энциклопедия: [в 30 т.](3-е изд.).М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
- ↑ "Магомаев Абдул-Муслим Магометович". Международный Объединенный Биографический Центр.2016-09-12 tarixindəorijinalındanarxivləşdirilib. İstifadə tarixi:2016-09-12.
- ↑ Мешаненкова, 2013. səh. 10
- ↑ Магомаев, 1999. səh. 10
- ↑
- ↑ Гаджибеков, 1938
- ↑
- ↑ Аббасов, 1952
- ↑ Магомаев, 1999. səh. 11
- ↑ Исмаилова, 1975. səh. 11
- ↑ Исмаилова, 1975. səh. 12
- ↑ Советские оперы, 1982. səh. 412
- ↑ Исмаилова, 1975. səh. 13—14
- ↑ "Магомаев Абдул-Муслим Магометович". Международный Объединенный Биографический Центр. 12 sentyabr 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2016.
- ↑ Исмаилова, 1975. səh. 17
- ↑ Абасова Э. Г. (6 yanvar 2011)."Муслим Магомаев-старший". Belcanto.ru. 12 sentyabr 2016 tarixindəorijinalındanarxivləşdirilib.İstifadə tarixi:13 sentyabr 2016.
- ↑ Гусейнова, 1998
- ↑ "Магомаев Абдул-Муслим Магометович". Международный Объединенный Биографический Центр. 12 sentyabr 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2016.
- ↑ "Выдающийся певец, народный артист СССР Муслим Магомаев похоронен в Аллее почетного захоронения". Azəri Press Agentliyi. 29 oktyabr 2008. İstifadə tarixi: 26 sentyabr 2016.
- ↑ Мешаненкова, 2013. səh. 13
- ↑ Депутаты ВС СССР, 1970. səh. 265
- ↑ "Светлой памяти великого композитора посвящается". Муслим (интернет-журнал). 12 sentyabr 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi:12 sentyabr 2016
- ↑ Музыкальный энциклопедический словарь, 1990, Азербайджанская музыка
- ↑ Григорьев, Платек, 1981. səh. 181
- ↑ "Tarixi". filarmoniya.az. Azərbaycan Dövlət Filarmoniyası. İstifadə tarixi: 31 may 2016.
- ↑ Müslüm Maqomayevin anadan olmasının 110 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 1995-ci il tarixli Sərəncamı— anl.az saytı
قایناق‌لار
- Карагичева Л. В. (1956). Азербайжданская ССР. Музыкальная культура союзных республик (2-ci nəşr). М.: Государственное музыкальное издательство. səh. 100.
- Союз композиторов СССР (1957). Советские композиторы: краткий биографический справочник. М.: Советский композитор. tərtibatçı Г. Б. Бернандт, А. Н. Должанский. səh. 695.
- Депутаты Верховного Совета СССР. VIII. Известия Советов депутатов трудящихся СССР. 1970.
- Исмаилова Г. А. (1975). Муслим Магомаев (1-ci nəşr). Баку: Азербайджанское государственное издание. Л. В. Карагичевой. səh. 64.
- Григорьев Л. Г., Платек Я. М. (1981). Советские композиторы и музыковеды: справочник в трёх томах. 2: К — Р. М.: Советский композитор. səh. 416.
- "Абдул Муслим Магометович Магомаев". Советские оперы: краткое содержание. М.: Советский композитор. tərtibatçı А. М. Гольцман. 1982. səh. 672.
- Музыкальный энциклопедический словарь (150 000 nüs.). М.: Советская энциклопедия. Baş redaktor Г. В. Келдыш. 1990. səh. 672. ISBN 5-85270-033-9.
- Магомаев М. М. (1999). "Мотивы детства". Любовь — моя мелодия. Мой 20 век. М.: ВАГРИУС. ISBN 5-264-00001-8.
- Гешаев М. Б. (1999). Знаменитые чеченцы. 1 (2000 nüs.). Седа. səh. 644.
- Эстрада России, XX век: энциклопедия. М.: ОЛМА Медиа Групп. отв. ред. Е. Д. Уварова. 2004. səh. 861. ISBN 5-224-04462-6.
- Мешаненкова Е. (2013). Муслим Магомаев. Биография. М.: Издательство АСТ. səh. 431.ISBN 978-5-457-40567-7.
- Академия наук Чеченской республики (2013). История Чечни с древнейших времён до наших дней в четырёх томах. III. История Чечни XIX в (5 000 nüs.). Грозненский рабочий. Я. З. Ахматов. səh. 654.
ویکی پدیا اوچون حاضیرلایان: عباس ائلچین