ائلچین کتاب
تورک دیلی و ادبیاتی
ائلچین کتاب
تورک دیلی و ادبیاتی حسین جاوید - میلت و حوریت وورغونو
حسین جاوید - میلت و حوریت وورغونو
لطفیه عسگرزاده
فیلولوژی علملری دوکتورو، نظامی گنجوی آدینا ادبیات اینستیتوتونون باش علمی ایشچیسی
تورکچولوک و تورانچیلیق مفکوره‌لی اثرلری سایه‌سینده یارادیجیلیغی درین سیاسی ماهیت کسب ائدن داهی حسین جاویدین یارادیجیلیغیندا اینسان حوقوق‌لاری و اونلارین پوزولماسی، بوتؤولوکده سوسیال عدالت‌سیزلیک جیدی پروبلم کیمی تقدیم اولونور. کاراکترجه حوریت و میلت وورغونو اولان موتفکیر صنعتکار یاشادیغی دؤورده سیاسی حرکاتدا، هئچ بیر حیزب و قورومدا اولماسا دا، اؤز مؤوقعیینی، موناسیبتینی بیلدیرمگی ده اونوتموردو. وحشی ارمنی داشناک‌لاری‌نین باکیدا و دیگر بؤلگه‌لرده تؤرتدیگی قانلی فاجیعه‌لرده سویداش‌لاری کیمی، اؤزو ده ضرر گؤرن، منفور نیت صاحیب‌لرینی لعنتله‌ین شاعیرین "رنگارنگ یارادیجیلیغیندا اینسان و اونون طالعیی چاغداش موحیطیمیزین ایستک‌لری سوراغیندا رومانتیک اوصولدا اورتایا قویولور" . بوتون بونلار جاوید افندینی محمد امین رسول‌زاده، علی بیگ حسین‌زاده و باشقا ایستیقلال موجاهیدلری ایله بیرلشدیریردی. ادامه مطلب ...
تورانلی‌لارین توُرا بایرامی
تورانلی‌لارین توُرا بایرامی
خئیبر گؤی‌یاللی
قدیم تورکلر دونیانین بؤیوک بیر حیصه‌سینی احاطه ائدن اوزاق آلتایدان توتموش مرکزی اوروپایا کیمی بؤیوک بیر اراضیده یاشامیش و بشر مدنیتی‌نین اینکیشافیندا خوصوصی رول اوینامیشلار. دونیا مدنیتی‌نین ترقّی‌سینده تورکلرین رولو دانیلمازدیر. تورانین نوروز سیستمی‌نین یارادیلدیغی مکان‌لاردان اولماسی موباحیثه‌یه سبب اولا بیلمز. نوروز آسترونومیک حادیثه‌نین بیلاواسیطه عیانی تصدیقله‌دیگی بیر سیستمدیر. نوروز سیستمینی اؤزونده قورویوب ساخلایان، هله‌لیک ایلک یازیلی منبع اولان «اوئستا»نین توران موحیطینده یارادیلدیغی فیکری‌نین طرفدار‌لاری داها چوخدور. ادامه مطلب ...
توران نوروزون ایلکین وطنی کیمی
توران نوروزون ایلکین وطنی کیمی
خئیبر گؤی‌یاللی
«تاریخ سومرده باشلاییر» - بو ایفاده گؤرکملی آمریکا سومرشوناسی س.ن.کرامره مخصوصدور. بو مشهور ایفاده تانینمیش سومرشوناسین کیتابی‌نین آدی‌دیر. زامان-زامان دانیلمیش، گیزله‌دیلمیش، تاریخین موختلیف قاتلاریندا مقصدلی شکیلده اوستو اؤرتولوب-باسدیریلمیش حقیقتین مردی-مردانه اعتیرافی‌دیر. گئجیکمیش بو اعتیرافین اوقیانوسون او تاییندان گلمه‌سی تاریخین بیر چوخ قارانلیق صحیفه‌لری‌نین اوزرینه ایشیق سالدی، بعضی حقیقت‌لری گئرچکجه‌سینه تصدیقله‌دی. آرتیق سومر‌لرین بشر مدنیتی‌نین ایلکین یارادیجی‌لاریندان اولما‌لاری دونیا تاریخینده بیرمعنالی اؤز تصدیقینی تاپیبدیر. تاریخین غوروردویولاسی بو سیویلیزاسیونا صاحیب دورماق ایسته‌ین‌لر چوخ اولوبدور. دونیا مدنیتینی تاریخینی عدالتله آراشدیران بیر چوخ عالیم‌لر سومر‌لرین تورکلرین اولو بابا‌لاری اولدوقلارینی تصدیقله‌ییر‌لر. ق.وینکلر یازیردی: «بیزه گلیب چاتمیش سومر متنلری‌نین چوخونون دیل خوصوصیت‌لرینی هله‌لیک ایضاح ائده بیلمه‌سک ده، دونیادا ان قدیم مدنی دیل اولان سومر دیلی‌نین عومومی کاراکتری باره‌ده کیفایت قدر بیزده تصوور یارانیب. بو دیل اساس علامت‌لرینه گؤره تورک دیللرینه اویغون ایلتیصاقی قورولوشلو دیلدیر و سامی دیللری‌نین قورولوشوندان تامامیله فرقله‌نیر». ادامه مطلب ...
نوروز دَیرلری دونیانی‌درک فلسفه‌سی‌دیر
نوروز دَیرلری دونیانی‌درک فلسفه‌سی‌دیر
نظامی جعفروف
مدنیت هر بیر خالقین مادّی و معنوی سیماسی‌نین گوزگوسودور. خالقی فورمالاشدیران، اینکیشاف ائتدیرن، واحید اخلاق، تفکّور، دونیاگؤروش و س. اطرافیندا بیرلشدیرن اونون ذره-ذره یاراتدیغی مدنیتی‌دیر. خالقلارین تاریخ صحنه‌سینده قالماسی، اؤز یئرینی قورویوب ساخلامالاری بیرباشا اونلارین یاراتدیقلاری مدنیتله باغلی‌دیر. او دا بللی بیر منطیقدیر کی، مدنیتینی قورویوب ساخلامایان خالقلار تاریخ صحنه‌سیندن سیلینمیشلر.
مدنیت تاریخی کاتقوری‌دیر. او، کونکرت زامان و مکاندا یارانیر، اینکیشاف ائدیر، تکمیل‌لشیر، بو و یا دیگر سببدن زامانین (سیاستین) باسقیسینا معروض قالیر، ایدئولوژی‌لرین پرینسیپ‌لری ایله اویغونلاشمادیغیندان اونون آیری-آیری کومپوننت‌لری یاساقلانیب اونوتدورولور. تاریخین چوخ بؤیوک مشققتلی سیناق‌لاریندان اؤز هونر و ایراده لری سایه‌سینده غالیب چیخمیش تورکلر هله میلاددان اؤنجه مؤحتشم بیر مدنیتین ایلکین یارادیجی‌لاری و قورویوجولاری اولموشلار. بو دَیرلی فاکتی زامان-زامان اؤز مأخذلرینده تورکلرله باغلی شانلی و غورورگتیرن صحیفه‌لری (الیازمالاری) مقصدلی شکیلده خاینجه‌سینه محو ائتمیش قدیم چینلی‌لر ده تصدیقله‌میشلر. قدیم چینلی‌لر اعتیراف ائدیردیلر کی، تورکلر بؤیوک سیویلیزاسیونون یارادیجی‌لاری‌دیر. اوزاق آلتایدان توتموش مرکزی اوروپایا قدر اوزانمیش بؤیوک بیر اراضیده بیر نئچه دفعه عظمتلی ایمپیراتورلوق‌لار قورموش قدیم تورکلر سونرالار موختلیف سبب‌لردن تاریخین آیری-آیری مقام‌لاریندا اؤز دؤولتچیلیک‌لرینی ایتیرمیشلر. تاریخه یولداشلیق ائتمیش بو بؤیوک ایمپیراتورلوق‌لار محض همین قدیم و زنگین مدنیتین سایه‌سینده قورولموش و ایداره ائدیلمیشدیر. قدیم تورکلر بو و یا دیگر سبب‌لردن اؤز اراضی و دؤولت‌لرینی ایتیرسه‌لر ده، خوشبختلیکدن، مدنیت‌لرینی ان چتین تاریخی سیناق‌لار دؤورونده بئله قورویوب ساخلامیشلار. آنجاق قدیم تورک تورپاق‌لاریندا قورولموش یاد دؤولت‌لر تورکلرین تورپاق لارینی موختلیف آدلار آلتیندا اراضی‌لره بؤلموش، بیر-بیریندن آرالی سالمیش، اونلارین ایقتیصادی و مدنی علاقه‌لرینه بو و یا دیگر فورمادا قاداغالار قویموشدولار. تورک خالقلاری‌نین یاشادیقلاری اوجسوز-بوجاقسیز اراضی‌لری اله کئچیرمیش تزار حؤکومتی و اونون معنوی داوامچیسی ساییلان سووئت دؤولتی اونلارین مادّی-معنوی مدنیت‌لرینه بو و یا دیگر فورمادا قاداغالار قویموشدولار. ادامه مطلب ...
تورکچولوک و رومانتیزمین وحدتی
تورکچولوک و رومانتیزمین وحدتی
گولشن علی‌یئوا کنگرلی
فیلولوژی علملری دوکتورو، پروفسور
بؤیوک شخصیت‌لر فیزیکی حیات‌لارینی باشا ووردوقدان سونرا ابدیت عؤمرو یاشاییرلار. هر یئنی دوغولان نسیل کلاسیکین یارادیجیلیغیندا اؤز فیکری-معنوی سوال‌لارینا جاواب تاپیر، کلاسیک‌لر هر نسیلله یئنیدن دوغولا بیلیرلر.
آذربایجان ادبیاتیندا بئله صنعتکارلاردان بیری عقیده‌سینه گؤره توتالیتار سووئت رژیمی طرفیندن تصفیه‌یه معروض قالمیش رومانتیک شاعیر و فیلوسوف حسین جاویددیر. او قدیربیلن میلتی طرفیندن دایم خاطیرلانیر، درین مضمونلو، بدیعی-فلسفی صیقلتلی اثرلری دؤنه-دؤنه چاپ اولونور، یئنی-یئنی نسیل‌لر طرفیندن ماراق و هوسله اوخونور. حسین جاویدین بیر شخصیت و صنعتکار کیمی بؤیوکلوگو آذربایجان جومهوریتی پرزیدنتی جناب ایلهام علی‌یئفین کلاسیک ایرثه احتیرامی و بؤیوک قدرشوناسلیقلا ایمضالادیغی ۲۴ اوکتوبر ۲۰۱۷-جی ایل تاریخلی سرانجامدا حسین جاویدین ادبی-تاریخی مؤوقعیی اوبیئکتیو نظری عکسینی تاپمیشدیر. ادامه مطلب ...
محمدامین رسولزادهنین نظامی‌سی
محمدامین رسولزادهنین نظامی‌سی
پروفسور نصیب نصیبلی
احمد کسروی‌دن شیخ الاسلامی‌یه قدر بوتون پان ایرانیست‌لرین و فارس عیرقچی‌لاری‌نین بؤیوک ایستکله تکرار ائتدیکلری تِزه گؤره، آذربایجانین اسکی خالقی آذری‌لردن عیبارت ایمیش. اونلار دا شعرلر سؤیله‌میش، فارس ادبیاتی‌نین زنگینلشمه‌سی اوچون چالیشمیشلار. بو فیکرین یانلیشلیغینی گؤسترن اثرلر آراسیندا محمد امین رسولزادهنین آذربایجان شاعیری نظامی آدلی آکادمیک آراشدیرماسی اؤزل بیر یئره صاحیب‌دیر. بو اینجله‌مه محمد امین بیگین اوروپا‌دا یاشاماق مجبوریتینده قالدیغی 30.لو ایللرینده یازیلمیش، بؤیوک شاعیر نظامی‌‌نین 1941 ایلینده‌کی 800.جو دوغوم ایلی آنیسینا اتحاف ائدیلمیشدیر. او دؤنم‌لرده، ایراندا و ایران ائشیگینده نظامی اوچون آنما تؤرن‌لری گئچیلیرمکده ایدی. نظامی، عنعنه‌وی اولاراق ایران یا دا فارس شاعیری اولاراق تقدیم ائدیلیردی. بو قونودا شوروی ایستیثنا ایدی. رسول‌زاده‌یه گؤره، نظامی ابدی اثرلرینی فارسجا یازماسینا باخمایاراق، اونو ایران/فارس شاعیری سایماق دوغرو دئییلدیر. نظامی، تورک اوغلو تورکدور. نظامی‌‌نین اتنیک کیملیگینه آیدینلیق گتیرن یازار، میلّی تاریخیمیزین بعضی اؤنملی قونولارینی بیلیمسل، اوبژکتیو شکیلده اینجه‌له‌یرک میلّی تاریخ آلغیسی‌نین اولوشماسیندا بؤیوک پایی اولموشدور. ادامه مطلب ...
اسماعیل بیگ قاسپرالینین "ترجومان"-ی: مودرنیزمین جارچیسی
اسماعیل بیگ قاسپرالینین "ترجومان"-ی: مودرنیزمین جارچیسی
ادوارد لاززِرینی
اسماعیل بیگ قاسپرالینین حیاتی، فعالیتی، یارادیجیلیغی دایم دیقت مرکزینده اولوب، آراشدیریلیب. بؤیوک فیکیر آدامی‌نین شخصیتینه اولان ماراق چوخدان سرحدلری آشیب. بو جهتدن آمریکانین ایندیانا بیلیم‌یوردونون پروفسورو ادوارد لازرینی‌نین قلمه آلدیغی مقاله دیقتی چکیر. مقاله‌نی ایختیصارلا اوخوجولاریمیزین دیقتینه چاتدیریریق.
بدنه جان وئرن روحدور
فریدریک شیلر
فیکیر و غایه یوخلوغو اینسانین جسارتینی قیریر، اونو اویوشدورور و ضعیفله‌دیر.
اسماعیل بیگ قاسپرالی
... اسماعیل بیگ قاسپرالینین ایستراتژی‌نین مرکزینده قزئت یاراتماق و اونو یاشاتماق قطعیتی دایانیردی. زامان-زامان قازان، تیفلیس، تاشکند و باکیدا بو یؤنده ائدیلمیش جهدلره باخمایاراق او، روسیه‌نین ان اوزون عؤمورلو تورک‌دیللی قزئتینه چئوریله‌جک مطبوع اورقانین نشری اوچون رسمی ایجازه آلانا، یعنی 1917-جی ایله‌دک موباریزه آپاردی. او، مطبوعاتی اؤزونون بؤیوک لاییحه‌سینی ان تاثیرلی فورمادا تبلیغ ائدن، ان گئنیش اوخوجو کوتله‌سینه چاتدیران و مودرنیزمه موخالیف اولان‌لارین عؤهده‌‌سیندن گله بیلن واسیطه ساییردی. بو، عئینی زاماندا، جهالت و سهو معلوماتدان قایناقلاندیغینا ایناندیغی، روسلارلا موسلمان‌لاری بیر-بیرینه قارشی قیزیشدیران غرضلی احکامی آرادان قالدیرماق اوچون فؤوق‌العاده گوجه مالیک بیر واسیطه ایدی. اوسته‌لیک، قزئت، مودرنیزم طرفدارلاری‌نین پروقرامی اوچون فوروم تشکیل ائتمکله ائله ایندیدن اینکیشاف یولونا قدم قویموش، آما هله ضعیف، داغینیق اولان گوجلرین بیرلشدیریلمه‌سینه و شوبهه‌سیز، قارشیداکی چتین دؤور عرضینده اونلارین تشویقینه ده فایدا وئره بیلردی. ادامه مطلب ...
قدیم تورکلرده تربیه
قدیم تورکلرده تربیه
پیرالی علی‌یئف
تورکلر میلادان اؤنجه 2. مین‌ایل‌لیگین اولّ‌لرینده قافقازدا، اورتا آسیادا، آلتای-سایان داغلاری‌نین شیمالی‌غرب بولگه‌سینده، یئنی‌سئی چایی بویلاریندا یاشاییردیلار. تاریخ بویونجا بیر چوخ تورک دؤولتی قورولموشدور.
ایلک تورک دؤولت‌لریندن بیری هون ایمپراتورلوغو اولموشدور. اونون ان قودرتلی دؤورو مته خاقانین حاکیمیت ایللرینه تصادوف ائدیر.
تورکلرده ائله، اوبایا، خالقا باغلی‌لیق یوکسک اولموشدور. عالیم‌لرین دئدیگینه گؤره قدیم تورکلر – هونلار اؤزلرینی " قون " ، گون " آدلاندیرمیشلار کی، بو دا " ائل-گون " ، " گون " ، " خالق " معنالاریندا ایشلنمیشدیر.
میلادان اؤنجه 2.عصرده مئیدانا گلن هونلار اؤز قونشولاری چین سلطنتینی و خوصوصیله توُنقهو طایفالارینی قورخویا سالمیشدیر. هون دؤولتی‌نین ایلک باشچیسی تومن خان اولموشدور کی، اوغلو مته خان 209-جو ایلده اونون یئرینه کئچه‌رک اؤزونو ایمپراتور آدلاندیرمیش و تورک (" تورک" سؤزونون معناسی "گوجلو" ، "مؤحکم " دئمکدیر) آدینی بوتون دونیایا یایماق، تورک گوجونو بوتون عالمه تانیتماق ایسته‌میشدیر.
قدیم تورکلر اوشاق‌لارینی 3 اینام اوزرینده تربیه ائدیردیلر: طبیعت قووّه‌لرینه اینام؛ آت کولتو؛ گؤی تانری‌یا اینام (گؤی آللاهی). دئمه‌لی تورکلرده تک‌آللاهلی‌لیق ایسلامدان چوخ اول مؤوجود اولموشدور.
تورکیه یازاری: سامی پاشازاده سزائی
تورکیه یازاری:
سامی پاشازاده سزائی
سامی پاشازاده سزائی (1859، ایستانبول- 26 آوریل 1936، ایستانبول) - تورکیه‌لی رئالیست حکایه و رومان یازاری‌دیر. تورکیه ادبیاتی‌نین ایلک رئالیست/گئرچکچی رومان‌لاریندان بیری اولما اؤزل‌لیگی ایله ادبیات تاریخینده بؤیوک اؤنم داشییان "سرگذشت" آدلی رومانین یازاری‌دیر. 1892.جی ایلده یازدیغی "کیچیک شئی‌لر" ایله تورکیه ادبیاتیندا مودرن قیسا حکایه‌نین قورجولاریندان‌دیر.[1][2][3] ادامه مطلب ...
آذربایجان تنقیدی رئالیزمینده آنادیلی میلّی وارلیغین تملی کیمی
آذربایجان تنقیدی رئالیزمینده آنادیلی میلّی وارلیغین تملی کیمی
میلّی اویانیش، ایجتیماعی ترقّی و معنوی اینکیشاف دؤورو کیمی کاراکتریزه اولونان 20. عصرین اوّل‌لرینده ان چوخ گوندمده اولان مسله‌لردن بیری محض آنادیلی مسله‌سی ایدی. خالقی اویانیشا دعوت ائتمک، گئنیش کوتله‌لری میلّی دَیرلر، ایستیقلال و اینکیشاف دوشونجه‌سیله معاریف‌لندیره‌رک یئنی ایجتیماعی-سیاسی دؤنمه داخیل ائتمک هم ده آنادیلی‌نین رولونا و اونون فعالیت دایره‌سینه دیقتی آرتیریردی. بئله بیر زاماندا یئنی ایجتیماعی-سیاسی موحیطه هانسی دیلله داخیل اولماق و فعالیت گؤسترمک مسله‌سی اولدوقجا موهوم مسله کسب ائدیردی. چوخ‌سایلی ضیالی‌لارین ایشتیراک ائتدیگی بو زنگین سیاسی-معنوی موحیطده دیل مسله‌سی هئچ ده بیرمعنالی موذاکیره اولونموردو. آکادمیک ت.حاجی‌یئف‌دن دوغرو عومومی‌لشدیرمه‌دیرکی، " دؤورون ادبی-بدیعی دیل اطرافینداکی ایختیلاف‌لاری "ملا نصرالدین"له "فویوضات"ین پولمیکاسیندا داها آیدین گؤرونور". ادامه مطلب ...