اوچ قارداش داغی‌نین افسانه‌سینه بیر باخیش

اوچ قارداش داغی‌نین افسانه‌سینه بیر باخیش

شهرام قاسم زاده

  افسانه‌، سؤیله‌ییجی‌ و دینله‌ییجی‌لر طرفیندن بشر تاریخینده باش وئریگینه اینانیلان فولکلور نؤوعودور. افسانه‌لرده دانیشیلان اولای‌لار بعضا دوغال‌اوستو اولا بیلر آنجاق چوخونلوقلا گئرچک اولای‌لارا و گئرچکدن یاشامیش و قهرمانلیق‌لار گؤسترمیش اینسان‌لارا دایانیر.

سلماس بؤلگه‌سینده، افسانه‌لر اساسیندا شکیللنن، نسیل‌لردن نسیل‌‌لره آغیزلاردا دولاشان قارنی‌یاریق آدلی داغین آدیندان قایناقلانمیش بیر افسانه‌یه راستلانیریق:

اوچ قارداش افسانه‌سی! 

   

افسانه‌یه گؤره، چوخ اسکی زامان‌لاردا اؤلکه‌ده بیر کرال یاشاییرمیش. اونون گؤزل و گؤرکملی بیر قیزی وار ایمیش. اوچ قارداش بو قیزا وورولوب‌ اونونلا ائولنمک ایسته‌میش. آنجاق قیزین یالنیز بیرینه وئریله ‌بیله‌جگیندن کرال بیر قوشول قویموش. اونون قوشولونجا، اوچ قارداشدان هانسی بو داغی یاریب زیروه‌ده دایانان قیزا چاتا بیلرسه قیز اونونلا ائولنه‌جک. اوچ قارداش عئینی زاماندا داغی یارماغا باشلامیشدیلار. بؤیوک قارداش آز قازمیش، اورتا قارداش ایسه بیرآز اوندان چوخ. آنجاق قیزین گؤزو کیچیک قارداشدا اولدوغوندان، کیچیک قارداش آشاغیدان داغی یارارکن قیز دا یوخاریدان داغی قازاراق اونا یاردیم ائدیب کرالین قوشولونو یئرینه یئتیره‌رک بیربیرینه قووشموشدولار..

اوچ قارداش افسانه‌سی، سلماسین قارنی یاریق داغی چئوره‌سینده یاشایان اهالی طرفیندن بشر تاریخینده باش وئردیگینه اینانیلان بیر حکایه‌ کیمی هله‌ ده سؤیلنمکده‌دیر.

اوچ قارداش موتیوی چئشیدلی خالق‌لار آراسیندا یایغین اولوب بونونلا باغلی بیر چوخ یئر آدلاریندا دا اؤزونو یانسیتمیشدیر. اؤرنک اوچون سلماس بؤلگه‌سی‌نین چیچک کندینده بیر سمتین آدی اوچ قارداشدیر و اهالی‌یه گؤره بو یئرده اوچ قارداش دفن اولونموشدور و یا کلیبر شهرینده اوچ قارداش آدلی یئنه بیر داغ واردیر.

ژاپون و چین اؤلکه‌لرینده بونا بنزر افسانه‌لره راستلانماق مومکوندور. اؤرنک اوچون چین‌ده اوچ قارداش حکایه‌سی‌نین اساسیندا، اوچ دوغما قارداش؛ لیو بئی، شانگ وئی و گون‌یو قارداش‌لاری بیرلشه‌رک اؤلکه‌نی موهاجیم قووه‌لردن خیلاص ائتمیشدیلر. بو افسانه؛ هان امپراتورلوغو مرکزلی بیر ناغیلدیر و کرال‌لیغی قورتاران سردارلارا قاییدیر.

سلماسدا اوچ قارداش افسانه‌سی‌‌نین یارانماسینی گؤزدن گئچیردیکده بو داغین حاقیندا باشقا بیر بیلگی‌لر ده الده ائدیله بیلیر. سلماسین گونئی باتیسیندا یئر آلان قارنی یاریق داغی‌نین اوستونده یاریقلانمیش اوچ قارداش ایزلری باشقا بیر شئیدن ده خبر وئره بیلیر.

قارنی یاریق داغی‌نین ایچینده اولان کؤهول‌لر و دخمه‌لر بیلگین‌لرین دئییشینه گؤره اورارتو کرال‌لیغی چاغلاریندا شکیللنمیشدیر. داغین اوزه‌رینده اولان یاریق‌لار دوغال حادیثه‌لر اوزوندن شکیللنسه ده درین باخیلدیقدا باشقا بیر منظره‌نی ده اورتایا چیخاردیر. دوغرودور؛ داغلار و داشلاردا دوغال حادثه‌لر اوز وئردیگی زامان غیرطبیعی رسیم‌لره راستلاماق مومکوندور. هله ده بو داغین هنده‌ورینده اولان پوکه قایناقلی اولان تورپاق‌لارا راست گلینه بیلیر و بو داغین یاریق‌لاریندا زامان-زامان پوکه‌لرین اوولماسی و داغین چؤکمه‌سینه سبب اولا بیلیر. آنجاق داغین صورتینه داها درین باخدیقدا اورادا بیر انسان صیفتی گؤرونمکده‌دیر. قاشی گوزو و بورنو شکیللنمیش بیر انسان صیفتی.

دئییلن بو اینسان شکلی قارلیق اولان زامان‌لاردا داها آیدین گؤرونمکده‌دیر. داغا داها درین باخدیلدیقدا اوچ اینسان صورتینی ده گؤرونه بیلیر. زامان-زامان، ایللر اوزونو داغیلیب چؤکسه‌ بئله، هله ده ایزلرینه راستلاماق مومکوندور. اوچ صیفت کی بیربیری‌لرینی قاپسامیش دورومدادیرلار. دئمک اولار کی بیری‌نین گؤزو اوبیرسی‌نین ده گؤزو اولا بیلر و بیر گؤزل دوغال و یا دوغال‌ اوستو شکیل اورتایا چیخاردا بیلر.

بلکه اوچ قارداش افسانه‌سی بو دوغال شکیل‌لردن اساس آلیناراق یارانمیشدیر و بلکه ده درین قایناغی اولان بو افسانه بو داغا یانسیمیش و بو دوغال‌اوستو شکیل‌لری سونرادان اورتایا چیخارتمیشدی!